Rola indeksu i ładunku glikemicznego

Dieta w cukrzycy stanowi jeden z integralnych elementów postępowania terapeutycznego. Żywienie ma bezpośredni wpływ na przebieg dobowego profilu glikemii, długofalową kontrolę metaboliczną, rozwój fizyczny dziecka, a u osób dorosłych na utrzymanie prawidłowej masy ciała. Dlatego też uważa się, że żywienie, w tym rodzaj posiłku, jego kompozycja i wielkość wraz z dostosowaną do niego dawką insuliny, decydują o stężeniu cukru po posiłku, co więcej mają wpływ jaka będzie  średnia glikemia w ciągu dnia, co z kolei ma bezpośredni wpływ na wyniki kontroli metabolicznej ocenianej na podstawie hemoglobiny glikowanej i ryzyka wystąpienia późnych powikłań cukrzycy. W przypadku osób, które mają powikłania narządowe, szczególnie nefropatię cukrzycową bądź cierpią na chorobę trzewną – celiakię wskazane są indywidualne konsultacje dietetyczne i ogólne zasady wymagają modyfikacji pod względem współistniejących schorzeń.

Dieta u osób z cukrzycą powinna zapewnić adekwatny do jego wieku rozwój fizyczny, zapobiegając zarówno niedoborom wzrostu i masy ciała, jak i otyłości. Dlatego w żywieniu tej grupy chorych bierzemy pod uwagę wartość jakościową i ilościową posiłków. Dążymy do spożywania urozmaiconych posiłków, nawet dopuszczając od czasu do czasu tak zwane produkty „niedozwolone”. Ponad to okazuje się, że wyznaczanie porcji jedzenia poprzez określanie ilości wymienników węglowodanowych na każdy z posiłków oraz w ciągu dnia niesie za sobą ryzyko zahamowania wzrostu. W rozwoju dziecka są okresy bardzo intensywnego jego wzrostu, tak jest w okresie poprzedzającym dojrzewanie. Dziecko ma również okresy intensywnej aktywności fizycznej, którą trudno przewidzieć i zaplanować. Dlatego też utrzymywanie diety według ściśle wyznaczonych porcji, również u osoby dorosłej, wcześniej czy później doprowadzi do niekontrolowanej kompensacji niedoborów jedzenia, pogłębionych niedoborów mikro- i makroelementów oraz może być przyczyną zaburzeń łaknienia. Dlatego też sugeruję opisane poniżej zasady żywienia. 

Podstawowe zasady postępowania dietetycznego w cukrzycy typu 1

Opierają się one na zasadach zdrowego żywienia, indywidualizacji diety w zależności od wieku, trybu życia i występowania innych chorób i powikłań narządowych oraz systemu wymiennikowego niezbędnego do obliczenia dawki insuliny posiłkowej.

Współczesne zalecenia coraz częściej przedstawiane są w formie ogólnego zarysu zasad zdrowego żywienia z koniecznością dostosowania do indywidualnych potrzeb chorego. Dlatego też inne będą zalecania dla osoby z zaburzeniami lipidowymi i nadwagą, niż dla pacjenta z niedoborem masy ciała i prawidłowym profilem lipidowym, lub pacjenta w wieku rozwojowym.

Zamiast utrzymywania wyznaczonych porcji jedzenia zalecane jest, zgodnie z wytycznymi Amerykańskiego Stowarzyszenia Diabetologicznego, zwrócenie uwagi na rodzaj spożywanych węglowodanów, które opisywane są przez indeks i ładunek glikemiczny.

Jakościowa analiza posiłków: indeks glikemiczny i ładunek glikemiczny

Jednym z ważnych elementów nowego spojrzenia na żywienie w cukrzycy jest uporządkowanie produktów węglowodanowych pod względem ich indeksu i ładunku glikemicznego. Obecnie uważa się, że klasyczny podział węglowodanów na cukry proste i złożone nie ma takiego znaczenia w utrzymaniu prawidłowej glikemii po posiłkowej, jak ich uszeregowanie pod względem wartości indeksu i ładunku glikemicznego. Jest to właściwość, która ma bezpośredni wpływ na odpowiedź glikemiczną i insulinemię. Badania prowadzone na zdrowych osobach wykazały proporcjonalny wzrost insulinemii poposiłkowej w zależności od wysokości indeksu glikemicznego spożywanego posiłku.

Indeks glikemiczny, wskaźnik glikemiczny (IG) jest to klasyfikacja produktów żywnościowych na podstawie ich wpływu na poziom glukozy we krwi w 2-3 godziny po ich spożyciu (glikemia poposiłkowa). Indeks glikemiczny dotyczy tylko węglowodanów, ponieważ tłuszcze i białka nie powodują wysokiego wzrostu poziomu glukozy. Im wyższa wartość IG danego produktu, tym wyższy poziom cukru we krwi po spożyciu tego produktu. Produkty o wysokim indeksie(>70) powodują zarówno wysoki szczytowy poziom cukru we krwi, jak i utrzymanie się podwyższonego poziomu cukru przez dłuższy czas.

Powolne przyswajanie i stopniowy wzrost oraz spadek poziomu cukru we krwi po spożyciu produktów o niskim indeksie glikemicznym, ułatwia kontrolę poziomu cukru we krwi u osób chorych na cukrzycę. Jest to również zalecane dla osób zdrowych, ponieważ powoduje mniejsze wydzielanie insuliny. Wolne przyswajanie pozwala ograniczyć napady głodu.

Najkorzystniejsze do spożycia są produkty, których IG nie przekracza 60.

Ładunek glikemiczny (ŁG) to sposób oceny zawartości węglowodanów w pożywieniu. Opiera się na dwóch zmiennych: wartości indeksu glikemicznego oraz rozmiarze standardowej porcji. Przydatność ładunku glikemicznego w planowaniu opiera się na założeniu, że produkty o wysokim IG spożywane w małych ilościach dają taki same efekt w wyrzucie insuliny do krwi, jak produkty o niskim IG, za to spożywane w dużych ilościach. Różne produkty mają różną zawartość węglowodanów, na przykład stanowią one 50% bułki, ale tylko 25% ryżu. Ładunek glikemiczny dla pojedynczej porcji pożywienia można obliczyć wg wzoru:

gdzie: 

W – ilość węglowodanów w danej porcji (w gramach)

IG – indeks glikemiczny

ŁG – ładunek glikemiczny

Przykłady:

100 gramowy plasterek arbuza z wysokim IG=72 zawiera tylko 5 gramów węglowodanów, gdyż w większości składa się z wody. Stąd rachunek 5*(72/100)=3,6. Ładunek glikemiczny jest więc niewielki. Podobnie – 100 gramowa porcja makaronu ryżowego (IG=40) zawiera 22 gramy węglowodanów, a więc ŁG wynosi 8,8, czyli ponad dwa razy więcej niż w przypadku arbuza, mimo niższego IG.

Warto więc zwrócić uwagę i zapoznać się z produktami, które maja niski ładunek glikemiczny. U osób leczonych insuliną produkty te nie spowodują nadmiernego wzrostu glikemii, a u osób z cukrzycą typu 2 i otyłością dieta według ładunku glikemicznego pozwoli na lepszą kontrolę masy ciała.

prof. dr hab. Ewa Pańkowska
Instytut Diabetologii
Warszawa, ul. Żegańska 46 A
tel: 22 6164474
www.instytutdiabetologii.pl
ewa.pankowska@id.idsl.pl

copyright reserved.Ewa Pańkowska

Artykuł pochodzi ze strony diabetyk.org.pl i został opublikowany za zgodą autorki.