Dlaczego otyłość prowadzi do cukrzycy typu 2?
Przed wiekami otyłość traktowano jako symbol bogactwa, wysokiej pozycji społecznej i dobrego zdrowia. Jeszcze w XIX wieku osoby szczupłe traktowano jako potencjalnie zagrożone chorobą. Aktualnie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) otyłość jest najczęstszą chorobą metaboliczną, przybierającą cechy epidemii.
W Stanach Zjednoczonych u ponad 60% osób dorosłych występuje nadwaga, a u ponad 30% – otyłość. W Europie odsetek osób dorosłych z nadwagą lub otyłością waha się w granicach 10–40% i jest większy u kobiet. Podobną sytuację obserwuje się w Polsce, gdzie otyłość obserwuje się u 22–30%, a nadwagę u 30–50% badanych. W Stanach Zjednoczonych 17% dzieci ma nadwagę, a w Europie nadwagę i otyłość obserwuje się u 10–36% 10-latków.
Przekarmianie dzieci doprowadza do nadwagi w dzieciństwie i zwiększa ryzyko otyłości w wieku późniejszym. Otyłość zależy nie tylko od ilości, ale i jakości pożywienia i dlatego rodzice powinni wybierać odpowiednie produkty żywnościowe i kształtować przyszłe, zdrowe nawyki żywieniowe swoich dzieci.
U osób otyłych tłuszcz magazynowany jest głównie w tkance trzewnej (ok. 85%) i podskórnej (15%), w niewielkim stopniu w wątrobie. W zależności od rozmieszczenia tkanki tłuszczowej wyróżnia się dwa fenotypy otyłości: androidalny (brzuszny, trzewny, wisceralny) występujący głównie u mężczyzn i gynoidalny (pośladkowo-udowy) obserwowany głównie u kobiet.
Chorzy na cukrzycę typu 2 stanowią 90% ogółu chorych na cukrzycę, a wśród nich u 80–90% stwierdza się otyłość. Ryzyko rozwoju cukrzycy wzrasta wraz ze stopniem otyłości. Cukrzyca ujawnia się u 15% osób z BMI ≥35,0 kg/m2. Ryzyko cukrzycy jest o około 20% wyższe u osób z BMI ≥35 kg/m2 w porównaniu z osobami z BMI <25 kg/m2. Zmniejszenie masy ciała o 5–10% prowadzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi oraz wzrostu wrażliwości na insulinę, co jest bardzo istotne u chorych z nieprawidłową tolerancją glukozy oraz cukrzycą i pozwala zmniejszyć dawki leków przeciwcukrzycowych, w tym insuliny.
Inne korzyści wynikające z obniżenia masy ciała to:
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
- obniżenie stężenia cholesterolu (cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, natomiast korzystnie wzrasta frakcja HDL)
- możliwość zmniejszenia dawek leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego i cukrzycy
- zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby wieńcowej
- lepsze samopoczucie i wydłużenie trwania życia
- zwiększenie energii życiowej
- wzrost samooceny i wiary w siebie.
W przebiegu otyłości, szczególnie u osób starszych, dochodzi do zmniejszenia lub wręcz braku aktywności fizycznej, co pogłębia insulinooporność. W ostatnich latach nastąpiło znaczne obniżenie aktywności fizycznej społeczeństw cywilizowanych i obecnie bardzo wiele osób nie wykonuje żadnej aktywności ruchowej. Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są 7-krotnie, a mężczyźni 4-krotnie bardziej narażeni na przybieranie na wadze.
Na pytanie zawarte w tytule można odpowiedzieć, że najbardziej istotnym czynnikiem łączącym otyłość z cukrzycą typu 2 jest insulinooporność, tzn. stan, w którym stwierdza się nieprawidłową (upośledzoną) odpowiedź organizmu w zakresie zmian stężenia glukozy we krwi w stosunku do ilości insuliny. Wczesny okres cukrzycy charakteryzuje się nadmierną produkcją insuliny w komórkach β trzustki i jej podwyższonym stężeniem we krwi. Pozwala to na utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy na czczo, natomiast po posiłku stężenie to wzrasta. W późniejszym okresie dochodzi do pogorszenia czynności komórek β trzustki i ujawnienia się podwyższonego stężenia glukozy, również na czczo. Insulinooporność występuje u 100% osób z cukrzycą i/lub otyłością oraz zaburzeniami gospodarki lipidowej, u 50% osób z nadciśnieniem tętniczym, u 25–45% bez nadwagi i cukrzycy i u 10–25% osób zdrowych, szczupłych. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój cukrzycy typu 2 i jej przebieg jest. otyłość i towarzysząca jej insulinooporność.
