Na spotkaniu American Association of Diabetes Educators Annual Meeting and Exhibition, które odbyło się w dniach 3–6 sierpnia 2011 r. w Las Vegas dyskutowano jeden z najistotniejszych problemów w leczeniu osób chorych na cukrzycę typu 2 – niski poziom wiedzy pacjentów na temat choroby. Wynika on m.in. z ograniczonego dostępu chorych do służby zdrowia. Próbę rozwiązania tego problemu podjęli Margaret R. Rukstalis i współpracownicy z Geisinger Health Systems w Danville, którzy opracowali program TIDE (Technologies In Diabetes Education). Program ten wykorzystuje nowoczesne technologie tj. internet do edukacji chorych na cukrzycę, ale także podnosi ich motywację do działania na rzecz własnego zdrowia (samoopieki). Co więcej wykazano, że zastosowanie takich rozwiązań edukacyjnych zmniejsza koszty opieki zdrowotnej, a także oszczędza czas pacjentów i personelu medycznego [1].

W programie TIDE pacjent, we współpracy z lekarzem czy edukatorem sam ustala własny cel, który pragnie osiągnąć np. zmniejszenie masy ciała czy obniżenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA_1c), a następnie dostosowuje programu TIDE do własnych potrzeb. W trakcie programu chory otrzymuje za pośrednictwem internetu (poczty internetowej) informacje np. dotyczące cotygodniowej diety, linki do stron internetowych zawierających sposób przygotowywania posiłków (krótkie filmy, artykuły na temat określonych przepisów), może brać udział w różnych quizach. Ponadto pacjenci mogą zadawać nurtujące ich pytania i w krótkim czasie otrzymać merytoryczne i fachowe porady oraz potrzebne informacje [1].

O skuteczności programu TIDE może świadczyć przykład opisany przez grupę z Geisinger Health Systems w Danville. Badaniem objęto 165 pacjentów, których podzielono na dwie grupy: pierwsza grupa, składająca się z 49 osób, otrzymała standardową edukację na temat cukrzycy; druga grupa została poddana edukacji w ramach programu TIDE. Zauważono, że w obrębie drugiej grupy aż 76% uczestników wykazało się umiarkowanym lub wysokim zaangażowaniem w edukację zdrowotną. Ponadto osoby z drugiej grupy miały wyższy poziom wiedzy na temat cukrzycy niż pacjenci z grupy kontrolnej, co stwierdzono po analizie wyników ankiety sprawdzającej stan wiedzy na temat cukrzycy. Wykazano, że pacjenci objęci programem TIDE charakteryzują się wyższym poziomem samoopieki, w grupie tej zaobserwowano także spadek stężenia HbA_1c. Osoby z grupy TIDE podkreślały lepsze wsparcie wynikające z możliwości dostępu do programu przez 24 godziny, w przeciwieństwie do osób z pierwszej grupy, gdzie dostęp do edukatorów był ograniczony [1].

Edukator to osoba, której celem jest prowadzenie i koordynowanie działań związanych z edukacją terapeutyczną w celu podwyższenia jakości życia osób chorych na cukrzycę. W ostatnich latach gwałtownie wzrasta zapotrzebowanie na powyższe osoby, ponieważ liczba chorych na cukrzycę zwiększa się w tempie geometrycznym. Przewiduje się, że w Stanach Zjednoczonych do roku 2025 liczba edukatorów wzrośnie co najmniej o 60%. Obok typowych edukatorów, którymi są pracownicy służby zdrowia, przewiduje się zapotrzebowanie na wykwalifikowanych edukatorów. Pełniliby oni funkcję menadżerów i koordynatorów programów, a także pomagaliby w szkoleniu personelu służby zdrowia, w projektowaniu interfejsu, który ułatwiałyby świadczenie usług medycznych pacjentom [2].

W związku z rosnącą liczbą chorych na cukrzycę także w Polsce Departament Pielęgniarek i Położnych poinformował o zatwierdzeniu w lutym 2011 r. nowego ramowego programu kursu specjalistycznego pod nazwą „Edukator w cukrzycy dla pielęgniarek i położnych” [3]. Ponadto pod patronatem Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii (PFED) stworzono Cukrzycowe Centra Edukacji Lilly. Podczas spotkań organizowanych przez Cukrzycowe Centrum Edukacji każda pielęgniarka edukacyjna posługuje się materiałami szkoleniowymi służącymi np. do wyjaśnienia wszelkich szczegółów związanych z codzienną dietą osoby chorej na cukrzycę. W ramach wizyty pacjenci otrzymują nieodpłatnie materiały poświęcone cukrzycy oraz specjalne zestawy edukacyjne. W Centrum można uzyskać informacje o cukrzycy oraz zasadach postępowania w tej chorobie, informują o zalecanym i dozwolonym wysiłku fizycznym, metodach samokontroli oraz o niektórych powikłaniach cukrzycy [4].

Przełomowe badanie DPP (Diabetes Prevention Program) wspierane przez Narodowe Instytuty Zdrowia (National Institutes of Health, NIH) oraz Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorób (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) wykazało, że poprzez zdrowe odżywianie, zwiększoną aktywność fizyczną, zmniejszenie masy ciała, u osób ze stanem przedcukrzycowym można opóźnić wystąpienie cukrzycy typu 2 o 58% lub wręcz jej zapobiec. Na powyższych wynikach oparto program Diabetes Prevention Program (YDPP) koordynowany przez organizację katolicką YMCA, pomagający osobom z grupy wysokiego ryzyka zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy typu 2 po wprowadzeniu zdrowego stylu życia [5].

Wykorzystując powyższy program w latach 2008–2010 przeprowadzono na szeroką skalę badania, w których brało udział 265 pacjentów leczonych w 14 placówkach w Montanie w Stanach Zjednoczonych [6]. Głównym celem programu było zmniejszenie masy ciała o 7% poprzez stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej do co najmniej 150 min. tygodniowo i poprzez stosowanie diety niskotłuszczowej. W programie brali udział tylko pacjenci z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na cukrzycę, którzy mieli nadwagę (współczynnik BMI powyżej 25) i dodatkowo inny czynnik ryzyka np. wysoki poziom HbA_1c czy cukrzycę ciążową. Pacjenci pod okiem fachowego personelu (trenerów zdrowego stylu życia, dietetyków czy pielęgniarek edukacyjnych) pogłębiali wiedzę na temat zasad zdrowego odżywiania, aktywności fizycznej i innych „zdrowych zachowań” w ciągu pierwszych 16 tygodni (kurs podstawowy tzw. Core) i stosowali je w praktyce. Opiekę mogli przedłużyć o kolejne 6 miesięcy. Powyższe badania wykazały, że