Naukowcom z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven (Belgia) udało się, przy pomocy metod inżynierii genetycznej zahamować rozwój cukrzycy typu 1 u myszy. Do eksperymentu użyto myszy typu NOD (non-obese diabetic), którym doustnie podano zawiesinę nieszkodliwych, zmodyfikowanych genetycznie bakterii jelitowych Lactococcus lactis. Są to niepatogenne i niekolonizujące bakterie, występujące powszechnie w jelitach. Jelita człowieka pozostają w stałym kontakcie z miliardami bakterii, które u zdrowych osobników nie wywołują żadnych stanów zapalnych, ponieważ specyfika układu odpornościowego w jelitach polega na wzmacnianiu tolerancji, a nie odporności w stosunku do antygenów w nich wydzielanych. Wykorzystując to zjawisko naukowcy stworzyli system dostarczający bezpośrednio do jelit cukrzycowe autoantygeny wraz z immunomodulatorami.

Bakterie zostały zaprogramowane do wydzielania pełnego autoantygenu proinsulinowego (proinsulin autoantigen, PINS) oraz immunomodulatora – ludzkiej cytokiny IL-10. Terapię bakteryjną zawiesiną uzupełniono dodatkiem niespecyficznego monoklonalnego przeciwciała anty-CD3. Warto wspomnieć, że zmodyfikowane genetycznie Lactococcus lactis są testowane również pod kątem leczenia pacjentów z zapaleniem śluzówki jelit.

Cukrzyca typu 1 jako choroba autoimmunologiczna charakteryzuje się zaburzeniami tolerancji w stosunku do trzustkowych komórek β. Wielokrotne próby zahamowania autodestrukcji komórek β już po zdiagnozowaniu choroby kończyły się niepowodzeniem, z wyjątkiem kilku badań klinicznych, w których testowano skuteczność ostrej immunosupresji samą cyklosporyną lub wysokimi dawkami niespecyficznych immunomodulatorów, takimi jak wspomniane już monoklonalne przeciwciała anty-CD3, dzięki którym przez ponad rok udało się zachować stałą produkcję peptydu C u pacjentów uczestniczących w badaniu. Pod wpływem anty-CD3 ustawała destrukcja komórek β, ale jednocześnie dochodziło do przejściowej reaktywacji wirusa Epstein-Barra i innych niekorzystnych zjawisk związanych z nadprodukcją cytokin. Mimo wszystko, przeciwciała anty-CD3 pozostały w centrum zainteresowania badaczy.

Najnowsze doniesienie belgijskich naukowców budzi nadzieję, że podobne efekty można będzie osiągnąć u ludzi. W ich eksperymencie wspólne podanie myszom NOD anty-CD3, autoantygenu proinsulinowego i cytokiny IL-10 spowodowało trwałe zahamowanie cukrzycy typu 1. Autorzy uważają, że na skutek terapii specyficzne limfocyty T regulatorowe (T_reg, dawniej określane jako supresorowe – T_s) Foxp3⁺ uniemożliwiły dysfunkcje wysepek Langerhansa.

Co ciekawe, bakteryjne anty-CD3 nie zwiększały stopnia proliferacji komórek β, natomiast reaktywowały komórki „nieczynne” z powodu stanu zapalenia cukrzycowego. Dodatkowo na korzyść nowatorskiej metody przemawia fakt, że stosowane dawki CD-3 były niewielkie, czyli klinicznie bezpieczne. Wygląda na to, że terapia mogłaby być skuteczna tylko przy wystarczającej liczbie potencjalnie funkcjonalnych komórek β, innymi słowy – we wczesnych stadiach cukrzycy.