Na świecie coraz częściej notuje się zachorowania na cukrzycę u dzieci. Najczęściej diagnozuje się cukrzycę typu 1. Niepokojąco jednak wzrasta częstość zachorowań na cukrzycę typu 2 – dotychczas wiązaną z wiekiem i prowadzonym stylem życia. Zdiagnozowanie cukrzycy u dziecka to nie wyrok, ale wyzwanie do podjęcia starań, dzięki którym będzie możliwe prowadzenie normalnego życia. Żeby dziecko z cukrzycą mogło zwyczajnie żyć, konieczna jest edukacja: chorego oraz jego opiekunów. Bardzo istotne jest wpojenie młodemu pacjentowi przekonania, że z cukrzycą można cieszyć się pełnią życia - pod warunkiem, że jest się ekspertem w dziedzinie swojej choroby; wyjątkowo ważne jest też utrwalanie informacji na temat cukrzycy. Świadomość panowania nad chorobą daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i umacnia pewność siebie. Pomaga też w racjonalnym podejmowaniu decyzji w sytuacjach, gdy niepełnoletni chory znajduje się poza opieką dorosłych przeszkolonych w postępowaniu przy cukrzycy.

Sposób przekazywania wiedzy dziecku choremu na cukrzycę zależy od jego wieku. W każdym jednak przypadku należy wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z cukrzycą, dostarczać informacji o samokontroli i samoopiece oraz podkreślać wagę samodyscypliny. Im starsze dziecko, tym więcej pojęć związanych z leczeniem cukrzycy powinno znać.

Dzieci w większości uwielbiają nagrody – pielęgniarka może tę skłonność umiejętnie wykorzystać podczas wyjaśniania kwestii związanych z koniecznością prowadzenia samokontroli przy użyciu glukometru lub podczas podawania insuliny.

 

Pielęgniarka-edukatorka to jedna z pierwszych nauczycielek dziecka chorującego na cukrzycę, pokazująca, jak żyć z chorobą. Do zadań, które należą do pielęgniarki opiekującej się dzieckiem chorym na cukrzycę i pomagającej mu w wykształceniu w sobie nawyku samokontroli i samoopieki w związku z pojawieniem się w życiu młodego człowieka choroby przewlekłej, należą:

·      obserwacja zachowań dziecka;

·      edukacja chorego na cukrzycę, jego opiekunów, nauczycieli oraz osób, z którymi dziecko spędza czas (np. uczniowie z tej samej klasy);

·      kontrola radzenia sobie z przeprowadzaniem pomiarów poziomu cukru we krwi, iniekcji insuliny oraz kontrola umiejętności radzenia sobie w sytuacji wystąpienia hipo- lub hiperglikemii.

 

Edukacja dziecka z cukrzycą prowadzona przez pielęgniarkę polega na:

·      przekazywaniu informacji związanych z istotą cukrzycy oraz objawami powikłań, które mogą powstać w sytuacji nieleczenia choroby, zaniedbywania obowiązku samokontroli lub przy próbach modyfikowania na własną rękę zaleconego schematu leczenia, przy czym o powikłaniach ostrych uczymy na początkowym etapie edukacji, natomiast o powikłaniach późnych – na dalszych etapach;

·      omawianiu sposobów radzenia sobie w sytuacji, kiedy pojawi się zaburzenie poziomu cukru we krwi oraz sposobów na unikanie wystąpienia powikłań w cukrzycy;

·      uczeniu samokontroli, stosowania diety, komponowania posiłków i obliczania zawartości cukru w każdym ze spożywanych produktów;

·      nauce umiejętności samodzielnego, prawidłowego przeprowadzenia badania poziomu cukru we krwi oraz wykonania zastrzyku z insuliną;

·      uczeniu obsługi pompy insulinowej;

·      utrwalaniu, poprzez powtórzenia, rangi samokontroli, samodyscypliny, diety oraz wysiłku fizycznego i przygotowania doń w kontrolowaniu cukrzycy.

 

Warto podkreślać dziecku, że jeśli stanie się ekspertem w dziedzinie własnego zdrowia, będzie czuć się bezpiecznie i pewnie w każdej sytuacji, a jego życie nie będzie różnić się od tego, które prowadzą rówieśnicy. Dziecko musi również wiedzieć, że pen i glukometr to urządzenia osobiste, wszystkie pomiary muszą być prowadzone w warunkach higienicznych, a w zależności od miejsca wstrzyknięcia insuliny jej wchłanianie może być szybsze lub wolniejsze. Jeśli dziecko źle reaguje na słowo „dieta”, można zastąpić je sformułowaniem „zdrowy sposób odżywiania” i podkreślać, że zdrowy styl życia jest trendy (tu warto podać kilka przykładów znanych osób, które chorują na cukrzycę, a pomimo tego są idolami dzieci i młodzieży i prowadzą racjonalny, zdyscyplinowany tryb życia).

Pielęgniarka powinna, poprzez edukację oraz informowanie, umieć wykształcić w dziecku chorym na cukrzycę:

·      przekonanie, że to ono sprawuje kontrolę nad swoim życiem a nie cukrzyca,

·      mocną wiarę w siebie i we własne umiejętności, co przydaje się zarówno podczas wykonywania pomiarów poziomu cukru we krwi, jak i w radzeniu sobie z ewentualną nietolerancją ze strony środowiska, w którym dziecko żyje; dzięki zaufaniu do samego siebie dziecko czuje się bezpiecznie, ponieważ wie, że nawet w sytuacji niebezpiecznej będzie umiało sobie poradzić,

 

Większość poradników skupia się na kwestii edukowania dziecka chorego na cukrzycę i na przekazywaniu informacji, jak pielęgniarka ma nauczyć dziecko prawidłowego monitorowania cukrzycy. To ważne aspekty, ponieważ dzięki nim dziecko z cukrzycą uczy się sprawować kontrolę nad swoją chorobą, a tym samym żyć normalnie i w poczuciu bezpieczeństwa. Warto jednak pamiętać, że w przypadku dzieci chorujących na cukrzycę niezwykle istotne jest zrozumienie tego, w jaki sposób choroba wpływa na psychikę małego pacjenta. Dziecko, u którego zdiagnozowana została cukrzyca, dowiaduje się – najczęściej nagle – że beztroskie życie, jakie dotychczas prowadziło, ulegnie na zawsze zmianie i musi zostać podporządkowane reżimowi działań, których celem jest osiąganie kryteriów wyrównania cukrzycy. Dla młodego pacjenta z cukrzycą to trudny do wyobrażenia i jeszcze trudniejszy do zaakceptowania przewrót. Cukrzyca stawia przed młodymi ludźmi, szczególnie w okresie dojrzewania, wyjątkowo trudne wymagania, które związane są z koniecznością uzyskiwania prawidłowych wyników kontroli cukrzycy .To oddziaływanie jest wieloczynnikowe i stanowi dla młodego człowieka duże psychiczne obciążenie, co z kolei może prowadzić do zaburzeń emocjonalnych. Niestety cukrzyca wchodzi w konflikt z psychicznymi potrzebami młodego pacjenta i może spowodować pojawienie się frustracji wynikającej z odmienności („mam cukrzycę”), poczucia mniejszej wartości czy osamotnienia. Mogą też pojawić się zachowania skrajne jak depresja czy niebezpieczne zachowania. Dlatego tak ważne jest, aby przekonać dziecko, że wprawdzie choroba wymusza pewne zachowania, ale nie odbiera przy tym możliwości kontroli nad własnym życiem. Pielęgniarka, która zdobyła już zaufanie młodego pacjenta, może we współpracy z innymi członkami zespołu terapeutycznego bardzo pozytywnie wpływać na zaangażowanie swojego podopiecznego w osiąganie celu, jakim jest kontrola cukrzycy.