Samokontrola w cukrzycy typu 1
Cukrzyca typu 1 jest chorobą przewlekłą. Powstaje
wtedy, gdy twój własny układ odpornościowy zaczyna niszczyć komórki β
trzustki. W efekcie w organizmie zaczyna brakować insuliny. Aby jak
najlepiej odtworzyć naturalne stężenie tego hormonu, niezbędne jest regularne
podawanie go w zastrzykach.
W leczeniu cukrzycy typu 1 niezmiernie ważna jest właściwa samokontrola. Przede wszystkim musisz zrozumieć istotę choroby, zasady leczenia insuliną, potrzebę oznaczania poziomu cukru we krwi (glikemii) o właściwych porach, poznać zasady wyważonej diety i odpowiedniego wysiłku fizycznego.
Cukrzycę typu 1 leczy się podając insulinę o długim czasie działanie, tworzącą swoistą „bazę” oraz insulinę krótko działającą do każdego posiłku. Insulina krótko działająca zaczyna działać po około godzinie od wstrzyknięcia, a całkowity czas jej działania wynosi maksymalnie sześć godzin. W takim przypadku konieczne jest zjedzenie dwóch dodatkowych posiłków: drugiego śniadania oraz podwieczorku. Insuliny szybko działające (tzw. analogowe) swoją aktywność osiągają już po piętnastu minutach od podania i działają maksymalnie trzy godziny, co nie wymaga spożywania dodatkowych posiłków. Insuliny długo działające (tzw. izofanowe lub analogowe) bezszczytowe zazwyczaj podaje się przed snem, a ich czas działania wynosi około 20 godzin. Podstawowe zapotrzebowanie organizmu na insulinę to 0,5 jednostki na kilogram masy ciała na dobę. Może być ono większe u chorych z nadwagą bądź otyłością, ponieważ u nich często występuje oporność na insulinę.
W terapii cukrzycy typu 1 bardzo ważną rolę pełni kontrola glikemii. Każdy chory powinien nauczyć się używać glukometru zgodnie z instrukcją działania podaną przez producenta. Tylko wtedy oznaczenia stężenia glukozy we krwi będą wiarygodne. Pacjentom chorym na cukrzycę typu 1 zaleca się oznaczanie glikemii o określonych porach i w odniesieniu do posiłków, tj. na czczo, przed posiłkami, dwie godziny po posiłkach oraz przed snem. W zależności od wyników modyfikuje się dawkę podawanej insuliny. Pacjent powinien umieć ustalić wysokość dawki insuliny w zależności od wartości odżywczej posiłku oraz planowanego wysiłku fizycznego.
Glikemia na czczo i przed posiłkami powinna osiągać wartości 70–110 mg/dl, dwie godziny po posiłkach powinna pozostawać na poziomie poniżej 140 mg/dl, a odsetek hemoglobiny glikowanej HbA1c (oznaczany w laboratoryjnym badaniu krwi) powinien być niższy od 6,5%. Niewłaściwa kontrola glikemii może doprowadzić do niebezpiecznego spadku stężenia glukozy we krwi – hipoglikemii. Jest to stan, w którym glikemia osiąga wartości niższe niż 55 mg/dl. Jej objawami są: uczucie niepokoju, potliwość, ogólne drżenie oraz zaburzenia świadomości ze śpiączką włącznie. Taka sytuacja zagraża życiu i wymaga szybkiej reakcji. Chorym przytomnym należy podać słodzony płyn, a nieprzytomnym glukozę dożylnie lub glukagon domięśniowo.
Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest także właściwa dieta. Wiedza na temat ilości i rodzaju spożywanych węglowodanów posłuży ci do ustalenia odpowiednich dawek insuliny doposiłkowej. Posiłki spożywane w ciągu doby powinieneś zaplanować tak, aby składały się w 45–50% z węglowodanów, w 30–35% z tłuszczów oraz w 15–20% z białek. Najlepiej jedz często małe, niskokaloryczne posiłki, unikaj cukrów prostych oraz tłuszczów nasyconych. Ilość spożywanych węglowodanów możesz obliczyć na podstawie tzw. wymienników węglowodanowych (WW), gdzie 1 WW oznacza 10 gramów czystych węglowodanów. Możesz wyliczać to samodzielnie na podstawie danych obowiązkowo podawanych na opakowaniach produktów żywnościowych bądź korzystając ze specjalnych tabel. Jeden wymiennik węglowodanowy wymaga podania 1,0–1,5 jednostki insuliny krótko bądź szybko działającej. Poranne dawki insuliny są zazwyczaj wyższe. Ilość spożywanych białek i tłuszczów obliczysz przy pomocy wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT), gdzie 1 WBT odpowiada 100 kcal z tłuszczów i białek w danym produkcie. Obliczanie wymienników w produktach złożonych (np. jogurt, panierowane mięso), które może okazać się w praktyce dość trudne, ułatwią ci gotowe tabele albo programy komputerowe. Umiejętność wyliczania wymienników jest szczególnie ważna dla osób posługujących się osobistą pompą insulinową. Zazwyczaj nie określa się ich przy terapii, w której insulinę podaje się w postaci zastrzyków.
Osobom chorym na cukrzycę typu 1 właściwa samokontrola uwzględniająca codzienną aktywność fizyczną, dietę oraz dawki insuliny zapewni osiągnięcie dobrego wyrównania metabolicznego cukrzycy. Poznanie i zrozumienie opisanych powyżej zasad pozwolą ci cieszyć się życiem na równi z osobami zdrowymi.
