Białka, tłuszcze i węglowodany w diecie osoby chorej na cukrzycę
Prawidłowe odżywianie jest warunkiem utrzymania dobrego zdrowia u każdej osoby. Osoby chore na cukrzycę powinny w szczególny sposób zadbać o dietę, ponieważ jest ona jednym z podstawowych warunków prawidłowego leczenia.
Z dietą dostarczamy do naszego organizmu białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne. Ilość białek, tłuszczów i węglowodanów w potrawach decyduje o wartości energetycznej diety. Należy pamiętać, że 1 gram węglowodanów dostarcza 4 kcal, 1 gram białek – 4 kcal, 1 gram tłuszczów dostarcza 9 kcal. Węglowodany i tłuszcze obecne w pożywieniu wykorzystywane są przez organizm do produkcji energii. Białka zasadniczo służą do budowy tkanek organizmu, ale gdy dieta jest źle zbilansowana mogą być wykorzystywana do produkcji energii. Witaminy i składniki mineralne są konieczne do budowy organizmu i do przebiegu szeregu procesów metabolicznych, ale nie jest z nich wytwarzana energia.
Potrzeby energetyczne każdego człowieka zależą od jego wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu fizjologicznego, współistniejących schorzeń oraz od występowania nadwagi lub niedowagi. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu można sprawdzić w specjalnie do tego opracowanych normach żywienia.
Białko jest bardzo ważnym składnikiem pożywienia. Normy żywienia przewidują 0,8-1,0 g białka/kg masy ciała/dobę dla osoby dorosłej. Białko obecne w diecie powinno w około 50% być pochodzenia zwierzęcego (białko pełnowartościowe). Tylko takie białko dostarcza wszystkich niezbędnych aminokwasów w odpowiednich ilościach, dzięki czemu może być ono wykorzystane do budowy białek organizmu. Produkty roślinne dostarczają białka niepełnowaroścowego, co oznacza, że niektóre aminokwasy występują w nich w zbyt małych ilościach w stosunku do potrzeb naszego organizmu. Źródłem białka pełnowartościowego są: mięso, drób, ryby, mleko, sery, jogurty, kefir, jaja i przetwory z tych produktów. Białko niepełnowartościowe znajduje się w produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych, warzywach i owocach.
Węglowodany w diecie osoby z cukrzycą powinny pokrywać 55-60% wartości energetycznej diety. Zatem w diecie o wartości energetycznej 2000 kcal powinno być 275-300 g węglowodanów. Ogólna ilość węglowodanów w diecie u osób z cukrzycą powinna być stała i zmieniana tylko w szczególnych przypadkach (zalecenie lekarza, zmiana stosowanych leków, zmiana aktywności fizycznej, zmiana zawodu itp.). W diecie powinny znajdować się głównie węglowodany złożone i najlepiej z produktów będących jednocześnie źródłem błonnika pokarmowego. Pokarmy bogate w skrobię (chleb, kasze, płatki, ziemniaki, ryż, mararony) są stopniowo trawione w przewodzie pokarmowym do glukozy i pozwalają na utrzymanie stałego poziomu glukozy we krwi. Obecność błonnika pokarmowego spowalnia proces trawienia i wchłaniania węglowodanów w przewodzie pokarmowym, co powoduje wolniejszy wzrost glukozy w surowicy krwi po posiłku. Błonnik pokarmowy pozwala również uzyskać dłuższe uczucie sytości po posiłku. Produktami wskazanymi są, zatem wszystkie warzywa, produkty zbożowe takie jak: kasze, pieczywo razowe, pieczywo graham.
Osoby chore na cukrzycę powinny ograniczać spożycie w diecie produktów, które dostarczają cukrów prostych: cukier, słodycze, ciasta, ciasteczka, słodkie napoje – również soki, dżemy, konfitury, marmolada. Umiarkowanie należy spożywać owoce, również sezonowe, które zjadane są przeważnie w dużych ilościach.
Ilość tłuszczu w diecie nie powinna być, ani zanadto zwiększana, ani zmniejszana. Tłuszcze można podzielić na te pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. W diecie należy ograniczać spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego zastępując je tłuszczami pochodzenia roślinnego. Ilość energii dostarczanej z tłuszczów nie powinna przekraczać 30%.
Tłuszcze zasadniczo zbudowane są z glicerolu i kwasów tłuszczowych. Budowa kwasów tłuszczowych decyduje o wpływie tłuszczu na zdrowie człowieka. Kwasy tłuszczowe nasycone podnoszą stężenie cholesterolu we krwi. Bogatym źródłem tych kwasów są produkty pochodzenia zwierzęcego: smalec, łój, tłusta wołowina i wieprzowina oraz przetwory mięsne takie jak: kiełbasy, pasztety, boczek, przetwory mleczne, masło oraz olej kokosowy i palmowy. Należy unikać ich w diecie. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone występują w dużych ilościach w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym. Duże ich ilości znajdują się też w: oleju arachidowym, sojowym, kukurydzianym, sezamowym, palmowym oraz w orzechach: migdałach, orzechach arachidowych, pistacjowych, laskowych. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe występują w dużych ilościach w oleju słonecznikowym, sojowym, kukurydzianym, arachidowym, z kiełków pszenicy, pestek winogron oraz w nasionach, migdałach i orzechach włoskich.
Obecność w diecie kwasów tłuszczowych jednonienasycone i wielonienasyconych wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu każenia. Zatem zastąpienie tłuszczów zwierzęcych tłuszczami roślinnymi jest zabiegiem korzystnym dla zdrowia. Nie należy jednak przesadzać z ilością nawet najlepszych tłuszczów w diecie, bo są one bardzo kaloryczne. Należy pamiętać, że ich nadmierna konsumpcja sprzyja rozwojowi otyłości, która pogarsza przebieg cukrzycy.
Szczególną grupę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych stanowią kwasy omega 3. Występują one między innymi w tłuszczu rybim. Hamują powstawanie miażdżycy, pozwalają na obniżenie ciśnienia tętniczego oraz biorą udział w procesie krzepnięcia krwi i hamują procesy zapalne w organizmie. Praktycznie zaleca się spożycie 100-200 g tłustych ryb morskich przynajmniej 2-3 razy w tygodniu.
