Zadaniem lekarza jest zdiagnozowanie problemu nieskuteczności leczenia i zastosowanie terapii, która przyniesie spodziewane efekty. Do zadań pielęgniarki należy z kolei nie tylko wykonywanie zadań zleconych przez lekarza prowadzącego leczenie, ale także podejmowanie działań – uwaga! - wielokierunkowych, których efektem będzie skuteczne leczenie cukrzycy. Pielęgniarka może zatem występować jako samodzielny specjalista, wykonując przynależne jej obowiązki i czynności, ale także jako członek wielospecjalistycznego zespołu, łącznik między lekarzem a zmagającym się z cukrzycą podopiecznym. Jej rolą w osiąganiu skutecznego leczenia cukrzycy jest również edukowanie chorego i monitorowanie prawidłowości zachowań i wyborów pacjenta. Pielęgniarka stanowi też specjalistyczne wsparcie: służy chorym pomocą w zdobywaniu praktycznych umiejętności i wiedzy przydatnych w skutecznym leczeniu cukrzycy oraz wspiera pacjentów w zmaganiach z chorobą i w podejmowaniu wysiłku wprowadzenia zmian w stylu życia i w diecie. W każdym z zadań, które wykonuje pielęgniarka, nadrzędnym celem jest dążenie do tego, aby osiągać wyznaczone przez lekarza indywidualnie dla każdego chorego tzw. kryteria wyrównania cukrzycy - aby poprzez skuteczne leczenie choroby życie pacjenta uczynić bardziej komfortowym i bezpiecznym.

 

Nieskuteczność terapii cukrzycy wynika z wielu przyczyn: niektóre leżą po stronie pacjenta i jego otoczenia, inne związane są z pracą zespołu terapeutycznego. Do przyczyn nieskutecznego leczenia cukrzycy zalicza się:

·  Nieodpowiedni dobór metody leczenia i leków – żeby cukrzyca była leczona skutecznie, konieczne jest jej dobre zdiagnozowanie oraz ustalenie kryteriów wyrównania cukrzycy. Te zaś zawsze powinny być ustalane indywidualnie dla danego pacjenta, z uwzględnieniem typu cukrzycy, fizycznych cech jednostkowych chorego, prowadzonego przezeń stylu życia oraz towarzyszących cukrzycy chorób.

·  Brak właściwej samokontroli pacjenta, brak regularnych wizyt lekarskich, nieumiejętność samodzielnego modyfikowania insulinoterapii, oraz brak systematyczności i konsekwencji w stosowaniu przez pacjenta zaleceń medycznych. Może to być wynik albo niewiedzy chorego, albo też świadomego zaniedbywania lub niepodejmowania przez pacjenta działań mających na celu kontrolowanie poziomu cukru we krwi; może to być też skutek niepodejmowania dążeń do osiągnięcia kryteriów wyrównania cukrzycy, takich jak zmiana stylu życia, przestrzeganie diety czy odrzucenie używek.

·  Wpływ czynników socjalnych, środowiskowych i rodzinnych: brak wsparcia najbliższych, kryzys rodzinny, kłopoty finansowe, które powodują, że pacjent nie wykupuje leków, stresujące okoliczności w szkole lub w pracy oraz nadmiar obowiązków, brak w otoczeniu zaufanych osób.

·  Nieprawidłowe dawki insuliny w stosunku do zapotrzebowania organizmu –  może to wynikać z niewłaściwie wykonanej iniekcji, nieznajomości czynników, które mogą wpływać na szybkość absorpcji hormonu, czy też wstrzykiwanie insuliny w miejsca patologicznie zmienione np. z powodu lipoatrofii lub lipohipertrofii – z tych miejsc hormon wchłania się wolniej lub w sposób niewynikający z charakteru wstrzykiwanej insuliny. Nieskuteczne leczenie cukrzycy może być również spowodowane nieuwzględnieniem wyższego zapotrzebowania na insulinę w konkretnych warunkach, np. podczas przebiegu zakażeń, czy przy podejmowaniu intensywnego wysiłku fizycznego. Nieprawidłowy dobór dawki hormonu może być też efektem źle wykonanych pomiarów poziomu cukru we krwi: o niewłaściwych porach czy na nieskalibrowanym sprzęcie.

·  Nieprawidłowo wyznaczony termin przejścia z terapii lekami przyjmowanymi doustnie na leczenie insuliną - co jest konieczne w sytuacji, kiedy organizm pacjenta chorego na cukrzycę typu 2 przestał reagować na dotychczasowe leczenie farmakologiczne (terapia lekami doustnymi).

·  Brak świadomości u pacjenta, że lekarze i pielęgniarki to jedynie doradcy w leczeniu cukrzycy, natomiast skuteczność terapii zależy w głównej mierze od zaangażowania, motywacji i systematyczności samego chorego. 

·  Korzystanie przez pacjenta w leczeniu z niewiarygodnych lub niepewnych źródeł informacji o istocie cukrzycy i sposobach jej leczenia oraz spowodowane tym samodzielne modyfikacje terapii zaleconej przez specjalistów - „samoleczenie” się pacjenta uzbrojonego w wiedzę czerpaną np. z przypadkowych internetowych grup dyskusyjnych czy czasem z wątpliwej jakości publikacji w niemedycznych periodykach może być nawet groźne dla życia chorego na cukrzycę.

·  Nietolerancję na zastosowaną farmakoterapię lub alergię na określony rodzaj insuliny.

·  Pomijanie wykonywania badań przesiewowych w kierunku wykrywania powikłań cukrzycy - screening wykonany we właściwym czasie może uratować pacjenta przed poważnymi konsekwencjami wynikającymi z późnych powikłań cukrzycy (amputacją kończyny, nefropatią, retinopatią, angiopatią).

 

Wspomniana wyżej wielokierunkowość działań podejmowanych przez pielęgniarki w staraniach o skuteczne leczenie cukrzycy oznacza, że w codziennej pracy z pacjentem należy:

·  założyć, że pacjent nie wie nic lub wie za mało o cukrzycy i związanych z chorobą zagadnieniach i uczyć, powtarzać, przypominać. W konsekwencji zatem należy kompleksowo edukować pacjenta w tematyce związanej z istotą cukrzycy, mechanizmami powstawania hipo- oraz hiperglikemii, działaniem insuliny i leków, a także uczyć, jak istotny wpływ na uregulowanie cukrzycy oraz na poprawę jakości życia mają dieta, styl życia, podejmowanie aktywności fizycznej i jak stosowanie używek typu alkohol, nikotyna rzutuje na przebieg procesu leczenia choroby. Koniecznie należy uświadomić pacjenta, że tylko skuteczne leczenie cukrzycy, czyli dążenie do osiągnięcia założonych wartości wyrównania poziomu cukru we krwi, zapobiegania powikłaniom cukrzycy - zarówno ostrym (jak hipo- czy hiperglikemia), jak i powikłaniom, które mogą pojawić się później.

·  wyjaśnić choremu przyczyny, dla których wprowadzono zmiany w metodzie leczenia lub modyfikację farmakoterapii.

·  uczyć prawidłowej techniki wykonywania pomiarów poziomu cukru we krwi oraz iniekcji insuliny i przekazywać informacje o czynnikach wpływających na szybkość absorpcji tego hormonu. Konieczna jest też kontrola, czy pacjent rozumie te zagadnienia i potrafi stosować teorię w praktyce, czyli czy umie prawidłowo samodzielnie pobrać krew do badania oraz wykonać pomiar poziomu cukru w próbce. I czy umie wstrzyknąć sobie insulinę we właściwej dawce i w odpowiednie miejsce.

·  informować lekarzy, którzy prowadzą leczenie pacjenta, o zauważonych nieprawidłowościach oraz umieć ocenić ryzyko wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pacjenta.

·  wykonywać okresowy screening stanu zdrowia pacjenta i potraktować wynik tego badania jak ważny wskaźnik dostarczający informacji o obszarach, w których pacjent sobie nie radzi z chorobą. Wyniki tego badania dostarczą też wskazówek o obszarach leczenia cukrzycy, nad którymi trzeba u pacjenta popracować, aby terapia była skuteczna.

·  wspierać pacjenta w zdobywaniu wiedzy i umiejętności, które pozwolą mu zapanować nad chorobą, a tym samym poprawią jakość życia i zapewnią poczucie bezpieczeństwa i kontroli nad cukrzycą.

·  przypominać, że pielęgniarka i lekarz to godni zaufania specjaliści, których celem nadrzędnym jest dbałość o zdrowie pacjenta, wskazujący właściwe ścieżki, które prowadzą do skutecznego leczenia cukrzycy. Jednak tylko od zaangażowania i świadomości pacjenta zależy, czy i jak skorzysta ze wskazówek i porad swojego diabetologa i pielęgniarki-edukatorki w poradni.