Choroba tętnic obwodowych (peripheral arterial disease, PAD) to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy – szczególnie tej źle kontrolowanej. Polega na zwężeniu lub zamknięciu światła głównych tętnic obwodowych wskutek działania szeregu czynników patologicznych. Konsekwencją choroby może być niewystarczający dopływ krwi do kończyny lub jej określonej części, zwiększa się też ryzyko zwału serca i udaru mózgu. Pomijając czynniki genetyczne i wiek, które u części chorych mogą determinować powstanie PAD, rozwój choroby tętnic obwodowych uwarunkowany jest złym stylem życia i współistniejącymi chorobami ogólnoustrojowymi. Cukrzyca to jeden z istotnych czynników ryzyka wystąpienia choroby tętnic obwodowych. U osób z cukrzycą występowanie ognisk niedokrwiennych wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zakażeń w obszarach niedokrwionych. Jest to sytuacja szczególnie niebezpieczna z uwagi na obniżoną sprawność układu odpornościowego u chorych na cukrzycę oraz związaną z tym trudność w leczeniu zakażeń i ran, a także ze względu na to, iż zmiany niedokrwienne lokalizują się u chorych na cukrzycę w drobnych tętniczkach.

Jednym z objawów PAD może być chromanie przestankowe. Symptomem jest też ból, który nie mija nawet po odpoczynku. W bardziej zaawansowanym stadium choroby, szczególnie  u cukrzyków z powodu współwystępowania neuropatii cukrzycowych, mogą tworzyć się uszkodzenia i otarcia, a na ich bazie – trudno gojące się lub nie gojące się rany i wrzody. W kończynie może rozwijać się zgorzel, a w krytycznych przypadkach na skutek martwicy konieczna jest amputacja.

W propagowaniu profilaktyki PAD istotną rolę odgrywają pielęgniarki diabetologiczne, które – poprzez działania edukacyjne oraz kontrolne – czynnie wspomagają pacjentów z cukrzycą w staraniach o zachowanie zdrowia układu krążenia i wskazują na powiązania istniejące między cukrzycą, jej powikłaniami oraz stylem życia pacjenta i stosowaną dietą. Dzięki działaniom pielęgniarek diabetologicznych osoby chore na cukrzycę poznają też korzyści płynące z podejmowania i zwiększania aktywności fizycznej w stabilizowaniu cukrzycy oraz w profilaktyce PAD i dowiadują się, że niektóre z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia powikłań w cukrzycy to te same, które prowadzą do rozwoju choroby tętnic obwodowych (niewłaściwa dieta, unikanie ruchu, palenie papierosów). Pielęgniarki diabetologiczne wskazują również pacjentom i ich opiekunom na:

- konieczność systematycznej dbałości o stopy – szczególnie w przypadku współistnienia cukrzycy i PDA

- konieczność zapobiegania powstawaniu owrzodzeń

- bezwzględny wymóg skutecznego leczenia uszkodzeń kończyn dolnych z powodu zagrożenia powikłaniem stopą cukrzycową.

 

Monitorowanie ryzyka rozwoju PAD i ocena stanu tętnic u chorych na cukrzycę to ważne elementy sukcesu w zapobieganiu powikłań obu chorób oraz istotne czynniki wpływające na lepsze leczenie cukrzycy i tym samym na poprawę jakości życia cukrzyka. Rozpoznanie choroby tętnic obwodowych opiera się obecnie na:

- badaniu obejmującym wywiad i badanie przedmiotowe

- wynikach badań dodatkowych, m.in. ABI, USG dopplerowskie, wykorzystanie technik obrazowania z zastosowaniem środka kontrastowego.

Podanie kontrastu może jednak w niektórych przypadkach wiązać się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Dlatego trwają prace nad opracowaniem metody obrazowania, użytecznej w wykrywaniu i monitoringu PAD, jednak niewymagającej stosowania środków kontrastowych.

Na początku września 2012 r. ukazało się doniesienie o wynalazku zespołu uczonych z Columbia University. Stworzyli oni innowacyjne urządzenie do nieinwazyjnej techniki obrazowania, dzięki któremu – bez konieczności podawania środka kontrastowego – będzie można ocenić, jak skutecznie krew dociera do kończyn pacjenta. Na bazie otrzymanych danych możliwe będzie wykonanie mapy stężenia hemoglobiny w tkankach. To z kolei umożliwi ocenę oraz monitorowanie choroby tętnic obwodowych u chorych na cukrzycę.

Wynalazek uniwersyteckiego zespołu badaczy opisany został w periodyku Biomedical Optics Express. Nowa, nieinwazyjna technika polega na dynamicznym obrazowaniu z użyciem tomografu; znana jako DDOT (dynamic diffuse optical tomography), wykorzystuje światło bliskiej podczerwieni. To narzędzie diagnostyczne umożliwia wykonanie map oksyhemoglobiny, hemoglobiny nieutlenowanej oraz całkowitego stężenia hemoglobiny w badanym obszarze. Na podstawie określonego stężenia hemoglobiny w badanym rejonie można zidentyfikować obszary zagrożone chorobą. Naukowcy wybrali za wskaźnik hemoglobinę, ponieważ jest to główne białko krwi, którego zasadniczą rolą jest przenoszenie tlenu do komórek.

Na bazie otrzymanych wyników lekarz będzie mógł opracować skuteczną metodę terapii PAD i oceniać efektywność profilaktyki – jednego z najważniejszych elementów ochrony przed tym poważnym powikłaniem cukrzycy.

Naukowcy z Columbia University mają nadzieję, że ich wynalazek trafi na rynek i do klinik w ciągu trzech lat i, bez konieczności stosowania środka kontrastowego, ułatwi diagnozowanie oraz monitorowanie naczyniowych powikłań cukrzycy.