Mechanizmy, które powodują spadek odporności u chorych na cukrzycę, wynikają z zaburzeń metabolizmu glukozy na poziomie komórkowym oraz ze zmian zachodzących w tkankach i układach organizmu pojawiających się jako powikłania cukrzycy. Wewnątrzkomórkowe upośledzenie przemian glukozy zakłóca wytwarzanie aktywnych utleniaczy, które niszczą drobnoustroje. Z kolei zmiany w tkankach i naczyniach, w efekcie których dochodzi do upośledzenia ich działania, sprzyjają rozwojowi patogenów.

Z powodu zmniejszonej odporności, u chorych na cukrzycę obserwuje się wzrost podatności na zakażenia – głównie bakteryjne i grzybicze. Kiedy do organizmu wtargnie czynnik chorobotwórczy, zakażenie może rozwijać się gwałtownie i być oporne na leczenie. Upośledzenie odporności ustroju osłabia też mechanizmy, które umożliwiają sprawne i szybkie gojenie się ran. Dlatego każda rana u pacjenta z cukrzycą powinna podlegać szczególnej ochronie przed zakażeniem.

Rola pielęgniarki opiekującej się chorym na cukrzycę polega na:

- profilaktyce zakażeń

- zachowaniu higieny

- monitorowaniu stanu zdrowia pacjenta

- podejmowaniu działań edukacyjnych skierowanych do chorego oraz jego bliskich.

Wszystkie powyższe działania powinny być konsekwentnie realizowane w czasie opieki prowadzonej zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i w szpitalnych, sanatoryjnych oraz podczas opieki sprawowanej w domu czy w hospicjum. Szczególnej uwagi wymagają pacjenci, u których oprócz cukrzycy stwierdza się również inne schorzenia osłabiające siły obronne ustroju, obłożnie chorzy lub też tacy, u których stosuje się leki zaburzające pracę układu odpornościowego.

 

Profilaktyka zakażeń powinna polegać na zapobieganiu rozwojowi zakażeń wśród chorych oraz na nieprzenoszeniu czynników chorobotwórczych z personelu medycznego na pacjentów(i odwrotnie). Do podstawowych działań zapobiegających zakażeniom należy rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny – osobistej oraz miejsca pracy. Należy dbać o czystość rąk pielęgniarki oraz pacjenta, stan paznokci i skóry palców u rąk oraz kondycję skóry rąk. Dłonie są najbardziej narażone na kontakt z czynnikami chorobotwórczymi. Skóra spierzchnięta i pękająca to otwarta brama dla czynników zakaźnych. Mycie rąk przed każdym kontaktem z żywnością bądź raną to podstawowa zasada, jaka obowiązuje pielęgniarkę i diabetyka.

Czystość ciała pacjenta to kolejny ważny element profilaktyki zakażeń – szczególnie istotny u osób z ograniczoną samodzielnością lub też chorych leżących. Bardzo istotne jest dbanie o czystość u chorych na cukrzycę, u których występują wymioty lub biegunki, oraz utrzymanie higieny basenów i kaczek. Pielęgniarka powinna zwracać uwagę na ich właściwe opróżnienie, wymycie oraz dezynfekcję.

Profilaktyka zakażeń obejmuje też troskę o właściwy stan higieniczno-sanitarny pomieszczeń, z których korzysta chory na cukrzycę. Należy dbać o czystość mebli, sanitariatów oraz o usuwanie kurzu, który jest siedliskiem drobnoustrojów. Jeśli chory na cukrzycę będzie korzystać z leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego, należy zwracać uwagę na to, aby przebywał w dobrze przewietrzanych pomieszczeniach, ale nie w przeciągu. Świeże powietrze wspomaga usuwanie drobnoustrojów, jednak należy pamiętać, że przeciąg może prowadzić do przeziębienia.

Pielęgniarka powinna zwracać uwagę na stan skóry pacjenta – ze statystyk wynika, że zakażenia tego organu u pacjentów z cukrzycą są bardzo częste. Należy dopilnować, aby pacjent z cukrzycą podczas korzystania z kąpieli lub prysznica miał na stopach klapki, korzystał ze swojej myjki, ręcznika oraz przyborów toaletowych. W ten sposób minimalizuje się ryzyko zakażenia skóry. Jeśli pacjent z cukrzycą jest myty w łóżku, używane naczynia i wanienki muszą być czyste.

Niezwykle ważna w profilaktyce stopy cukrzycowej, a także w zapobieganiu amputacji u chorych z zespołem stopy cukrzycowej, jest higiena stóp i dobór właściwego obuwia pacjenta, w którym chodzi na co dzień.

 

Monitorowanie stanu zdrowia chorego na cukrzycę pozwala na wczesne wychwycenie niepokojących objawów, które mogą świadczyć o zakażeniu albo też takich, które mogą w przyszłości doprowadzić do ich rozwoju. W przypadku pacjentów z cukrzycą monitorowanie zdrowia jest ważne w związku z dużym prawdopodobieństwem wystąpienia powikłań, np. w postaci zmian w układzie moczowym, nerwowym czy w jamie ustnej. Powinno się zwrócić uwagę na nawracające zakażenia dróg moczowych oraz pochwy. Choroby te mogą wynikać z dużego stężenia glukozy we krwi oraz neuropatii i angiopatii, których skutkiem będzie m.in. zaleganie moczu w przewodach i w pęcherzu.

Ważnym, lecz ciągle jeszcze za mało monitorowanym obszarem ciała, jest jama ustna. Wahania stężenia glukozy we krwi prowadzą do zmniejszenia ilości wydzielania śliny oraz do zmiany jej składu. To z kolei zaburza prawidłowe oczyszczanie tkanek jamy ustnej z zalegających w niej resztek pokarmów. Wskutek tego może dochodzić do rozwoju próchnicy, zapaleń przyzębia i wytwarzania patologicznych kieszonek dziąsłowych. Drobnoustroje wywołujące stany zapalne w jamie ustnej mogą przedostawać się do krwi i razem z nią wędrować po całym ciele. W ten sposób może dojść do rozwoju zakażenia w nerkach czy w płucach.

U chorego na cukrzycę do rozwoju zakażenia mogą doprowadzić z pozoru błahe czynniki. Pielęgniarka powinna być więc czujna i zwracać uwagę na zmiany w obrazie zdrowia takiego pacjenta. Niezwykle istotna jest też edukacja pacjenta, który powinien mieć świadomość, że sam może w znacznej mierze uchronić się przed powikłaniami cukrzycy. Powinien unikać wszelkich sytuacji stwarzających ryzyko wtargnięcia patogenów do ustroju.