Cukrzyca nie zwalnia z obowiązku chodzenia do szkoły. Rola ucznia nie zwalnia zaś diabetyka z samokontroli i samoopieki. Aby uczniowie chorujący na cukrzycę czuli się bezpiecznie w placówce edukacyjnej i nie mieli poczucia inności, konieczna jest pomoc dobrze wyszkolonej pielęgniarki. Powinna ona podejmować szereg działań związanych z monitoringiem, kontrolą i edukacją, ukierunkowanych na uzyskanie poprawy jakości życia uczniów z cukrzycą, przy czym część z tych działań kierowana powinna być nie tylko do chorych uczniów, ale także do ich opiekunów, nauczycieli i kolegów z klasy.

Rolą pielęgniarki jest zapewnienie bezpieczeństwa uczniowi z cukrzycą w szkole. Osiąga to poprzez obserwację diabetyka, monitorowanie i kontrolowanie podejmowanych przez niego w trakcie zajęć szkolnych działań z zakresu samokontroli i samoopieki, skuteczną edukację chorego ucznia, jego bliskich, nauczycieli i kolegów z klasy oraz przez podejmowanie interwencji medycznej, kiedy pojawiają się objawy hipo- lub hiperglikemii. Dzięki edukacji w środowisku szkolnym pojawia się zrozumienie dla ucznia chorującego na cukrzycę. Otoczenie takiego ucznia nabywa też bardzo cennych dla niego właściwości – świadomości dotyczącej ograniczeń i zagrożeń wynikających z cukrzycy i wiedzy o tym, jak udzielić diabetykowi pomocy w sytuacji zagrożenia powikłaniami.

Pielęgniarka dzięki podejmowanym działaniom wpływa również na:

· poprawę jakości życia ucznia w szkole i poza nią,

· polepszenie relacji z rówieśnikami, z którymi uczeń codziennie ma styczność,

· szybszą i trafniejszą ocenę zagrożenia zdrowia ucznia z cukrzycą przy wystąpieniu powikłań dokonywaną przez personel szkolny i osoby z otoczenia chorego ucznia,

· usprawnienie działań podejmowanych przez uprawnione do tego osoby w celu przywrócenia kontroli nad chorobą.

 

U ucznia zmagającego się z cukrzycą w wyniku stresu szkolnego mogą pojawić się powikłania w postaci gwałtownych zaburzeń poziomu cukru we krwi. Uczeń taki, oprócz powinności wynikających z przypadającej mu szkolnej roli i ograniczeń narzucanych przez cukrzycę, ma też swoje prawa: do integracji z klasą, do ochrony przed uczuciem inności i przede wszystkim do podejmowania – nawet podczas trwania zajęć szkolnych – działań z zakresu samokontroli i samoopieki, które pozwolą na zachowanie prawidłowej glikemii. Musi on znać swoje prawa; wiedzieć też o nich muszą – i respektować je – nauczyciele. Nauczyciele powinni też być poinformowani o istocie choroby, możliwości wystąpienia powikłań i objawach im towarzyszących, a także o sposobach i możliwościach udzielania pomocy. Aby uczeń z cukrzycą mógł w szkole czuć się bezpiecznie, powinien mieć właściwy zasób wiedzy umożliwiający realizację zadań samokontroli i samoopieki, powinien odczuwać zrozumienie w środowisku szkolnym i domowym, powinien wreszcie mieć świadomość, że w razie pojawienia się powikłań może liczyć na fachową pomoc. Bliscy ucznia chorującego na cukrzycę oraz jego nauczyciele i koledzy z klasy muszą rozumieć, że prowadzenie normalnego życia w przypadku cukrzycy wiąże się z zachowaniem reżimu w kontrolowaniu schorzenia. W zrozumieniu i akceptacji wszystkich wymienionych powyżej powinności pomaga dobrze wyszkolona pielęgniarka.

Na liście zadań podejmowanych przez pielęgniarki w opiece nad uczniem z cukrzycą znajdują się:

· obserwacja chorego ucznia i zwrócenie uwagi na jego rozwój, stopień świadomości i wiedzy o cukrzycy, podejmowaną aktywność fizyczną, stosowane żywienie i pory przyjmowania posiłków, staranność i systematyczność higieny jamy ustnej i całego ciała,

· przekazanie informacji o chorobie personelowi pracującemu w szkole oraz dostarczanie broszur na temat cukrzycy,

· rozmowy przeprowadzane z wychowawcą, opiekunami ucznia i z nim samym dotyczące cukrzycy, powikłań, planowania posiłków i pór ich spożywania oraz wyjaśnienie czym są wymienniki węglowodanowe i białkowo-tłuszczowe, jak należy korzystać z tablic przeliczeniowych dla wymienników, gdzie i dlaczego wstrzykiwać insulinę i w jakich warunkach ją przechowywać,

· przeprowadzenie lekcji w klasie ucznia chorego na cukrzycę i zrozumiałe przekazanie wiedzy o schorzeniu, powikłaniach, ich objawach; prezentacja sprzętu do wykonywania pomiarów i iniekcji oraz pokaz, jak prawidłowo podać glukagon, 

· ustawiczna współpraca między zespołem diabetologicznym a osobami i z otoczenia chorego ucznia i z nim samym.

 

Aby działania podejmowane przez pielęgniarkę przynosiły oczekiwany efekt, potrzebna jest dobra komunikacja oraz stała współpraca z opiekunami i nauczycielami. Pielęgniarka powinna umieć w sposób klarowny przekazywać posiadaną wiedzę na temat cukrzycy i dostosować przekaz do możliwości poszczególnych grup odbiorców. Ważne jest, aby dzięki temu uzyskać zrozumienie problemu cukrzycy u odbiorcy informacji bez medycznego wykształcenia oraz akceptację zasad rządzących zachowaniem chorującego nań ucznia.

 

Pielęgniarka opiekująca się uczniem z cukrzycą musi posiadać szeroką wiedzę na temat choroby i musi umieć radzić sobie w różnych sytuacjach związanych z cukrzycą. Powinna zatem:

· umieć odróżnić stan niedocukrzenia od hiperglikemii, czyli znać i umieć rozpoznać objawy charakterystyczne dla  każdego z tych powikłań,

· umieć oszacować stopień ciężkości każdego z powikłań i związane z tym zagrożenie dla zdrowia i życia,

· znać i stosować procedury obowiązujące podczas udzielania pomocy w konkretnym przypadku powikłania,

· znać się na obsłudze urządzeń służących do iniekcji insuliny i glukagonu,

· monitorować i przeprowadzać kontrolę działań z zakresu samokontroli i samoopieki podejmowanych przez ucznia, a także zachęcać go do samodzielności i do brania odpowiedzialności za własne poczynania,

· brać udział w przygotowaniu kącika, w którym uczeń z cukrzycą będzie mógł w higienicznych warunkach wykonać czynności związane z samokontrolą i samoopieką, takie jak pomiar cukru we krwi czy zbadanie wartości glikozurii i ketonurii,

· dopilnować, aby w salach dostępne były węglowodany szybko podnoszące poziom cukru we krwi: cukier w kostkach lub sypki, syrop glukozowy.

W szkole dochodzi do różnych nieprzewidzianych zdarzeń, których efektem może być gwałtowne zachwianie poziomu cukru we krwi. Niestabilność glikemii może być spowodowana sprawdzianem, wywołaniem do odpowiedzi ustnej, wysiłkiem podczas lekcji wychowania fizycznego albo brakiem aktywności fizycznej, stresem wynikającym z nie zawsze poprawnych relacji między rówieśnikami. Mogą ją też wywołać zaniedbania samokontroli, błędy żywieniowe, infekcja przebiegająca z gorączką, a także nieprawidłowe działanie pompy insulinowej lub złe ustawienie parametrów urządzenia. O zaburzenie glikemii szczególnie łatwo, kiedy uczeń i personel szkolny są niedoinformowani w temacie cukrzycy lub gdy uczniowi brakuje doświadczenia w planowaniu wysiłku fizycznego, wielkości i częstości posiłków, brak mu wprawy w iniekcji odpowiednich dawek insuliny.

Pielęgniarka, jeśli zauważy u ucznia niepokojące objawy neurologiczne lub neuroglikopeniczne, powinna dostosować swoje postępowanie do stanu ucznia (zależnego od stopnia niedocukrzenia lub hiperglikemii) oraz do tego, czy diabetyk jest przytomny i czy używa pompy insulinowej lub też stosuje tradycyjną metodę iniekcji insuliny.

W każdym przypadku zagrożenia pojawieniem się powikłań lub ich wystąpienia zadaniem pielęgniarki jest otoczyć ucznia fachową opieką medyczną, zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa i zanotować w dzienniczku samokontroli: informacje o incydencie hipo- lub hiperglikemii, wartość glikemii i podanie węglowodanów/glukagonu/insuliny. Po ustabilizowaniu glikemii należy z uczniem porozmawiać o przyczynach wstąpienia powikłania i podjąć działania prewencyjne, czyli:

· wyjaśnić powiązania między przyczyną powikłania a pojawianiem się zaburzeń glikemii,

· poinformować o tym, jak unikać stanów hiper- i hipoglikemii oraz jak chronić się przed pogłębianiem wahań glikemii i jak sobie pomóc, kiedy się pojawią.

 

Warto zauważyć, że z powodu niewystarczającej liczby pielęgniarek w szkołach oraz z uwagi na konieczność zapewnienia uczniowi z cukrzycą stałego poczucia bezpieczeństwa podczas nauki, niezbędne jest edukowanie pracowników tych placówek. Część ośrodków leczniczych (szpitali) organizuje szkolenia w placówkach oświatowych dla zatrudnionego tam personelu, prowadzone przez pielęgniarki edukatorki, w celu zapoznania z istotą cukrzycy oraz wyjaśnienia, na co należy zwracać uwagę, kiedy w szkole pojawia się dziecko z tym schorzeniem. Jeśli podstawowe zadanie w opiece nad uczniem w szkole, jakim jest zapewnienie mu bezpieczeństwa, zostanie zrealizowane, poprawi się jakość życia diabetyka, on sam nie będzie czuł potrzeby ukrywania swojej choroby, natomiast rola ucznia przestanie ciążyć a zacznie cieszyć – choćby z powodu możliwości przebywania wśród rówieśników.