Kiedy i jak należy wykonać badania w kierunku cukrzycy typu 2?
Cukrzyca typu 2 jest chorobą społeczną, w dużej mierze wynikającą ze zmian cywilizacyjnych. W ostatnich latach mówi się wręcz o jej epidemii. Wg szacunków Międzynarodowej Federacji Cukrzycowej obecnie na świecie 285 milionów dorosłych osób choruje na cukrzycę. Do 2030 r. ta liczba zwiększy się o ponad 50% (aż do 439 milionów)! Prognozy są podobne, jeśli chodzi o nieprawidłową tolerancję glukozy – obecnie to zaburzenie występuje u 344 mln osób, w 2030 r. dotknie 472 mln, co oznacza wzrost o 37%. W Polsce na cukrzycę choruje 2 674 000 osób, a nieprawidłową tolerancję glukozy stwierdzono u 4 843 000. W ciągu dwudziestu lat te liczby zwiększą się do 3 153 000 i 5 174 000.
Jeżeli wciąż chce ci się pić, siusiasz obficiej niż dotąd, jesteś osłabiony, schudłeś bez powodu, często dokuczają ci czyraki, gorzej, nieostro widzisz, swędzi cię skóra w okolicach krocza (jeśli jesteś kobietą), masz stan zapalny napletka lub stulejkę (jeśli jesteś mężczyzną), mogą to być pierwsze objawy cukrzycy typu 2. Często jednak bywa tak, że w początkowym stadium choroby i w przypadku nietolerancji glukozy te dolegliwości się nie pojawiają. Nierzadko cukrzycę wykrywa się przypadkiem, dopiero gdy pojawią się powikłania, szczególnie ze strony układu krążenia (zawał serca, udar mózgu, choroba naczyniowa nóg). Cukrzyca jest chorobą „podstępną” – uważa się, że nawet 15 lat przed klinicznym ujawnieniem choroby, może zacząć pustoszyć nasz organizm, a skutkiem tego są właśnie wspomniane powikłania. Dlatego tak ważne jest, aby wytropić ją jak najwcześniej, najlepiej w okresie przedcukrzycowym, tzn. w okresie nieprawidłowej tolerancji glukozy lub nieprawidłowego stężenia glukozy na czczo.
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, jeśli masz więcej niż 45 lat, ale nie odczuwałeś nigdy opisanych wyżej objawów hiperglikemii, wystarczy, gdy badania w kierunku cukrzycy będziesz wykonywać co 3 lata. Jeśli jednak:
- masz nadwagę lub jesteś otyły (BMI ≥25 kg/m2)
- twoi rodzice bądź rodzeństwo chorują na cukrzycę
- nie jesteś aktywna/aktywny fizycznie
- jesteś z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę
- twoje ostatnie wyniki badań były nieprawidłowe – wskazały na nietolerancję glukozy lub miałeś za wysokie stężenie glukozy we krwi na czczo
- chorowałaś na cukrzycę ciążową
- urodziłaś dziecko ważące ponad 4 kg
- masz nadciśnienie tętnicze (ponad 140/90 mmHg) lub przyjmujesz leki obniżające ciśnienie
- masz za niskie (poniżej 35 mg/dl) stężenie cholesterolu frakcji HDL lub za wysokie triglicerydów (ponad 250 mg/dl)
- masz zespół policystycznych jajników
- masz chore serce lub naczynia krwionośne,
to, niezależnie od wieku, na badania powinieneś zgłaszać się co roku, zaobserwowano bowiem, że takie osoby są bardziej narażone na zachorowanie.
Parametry służące do określenia otyłości to wskaźnik masy ciała (BMI) oraz obwód talii. BMI oblicza się dzieląc masę ciała (wyrażoną w kilogramach) przez wzrost (wyrażony w metrach) podniesiony do kwadratu. Mówimy, że ktoś jest otyły, jeżeli jego BMI wynosi ponad 30 kg/m2, a obwód w talii przekracza 80 cm (u kobiet) lub 94 cm (u mężczyzn). Jeżeli BMI zawiera się w przedziale 25-30 kg/m2, mówimy o nadwadze.
Osoby o wskaźniku masy ciała przekraczającym 25 kg/m2, są narażone nie tylko na cukrzycę, ale i choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, kamicę pęcherzyka żółciowego, zespół bezdechu sennego, chorobę zwyrodnieniową stawów, niektóre nowotwory itp.
Od dawna wiadomo, że skłonność do cukrzycy może być dziedziczna. Choroba występuje częściej w niektórych rodzinach, szczególnie wśród osób otyłych.
Cukrzyca częściej występuje u kobiet, które w czasie ciąży chorowały na cukrzycę ciążową i są otyłe. Dlatego też po 6–12 tygodniach po porodzie kobiety powinny wykonać badania w kierunku cukrzycy. Na zachorowanie narażone są również kobiety, u których wykryto zespół policystycznych jajników – chorobę polegającą na tworzeniu na powierzchni jajników małych pęcherzyków (o średnicy około 8–10 mm) oraz na zaburzeniach hormonalnych, których skutkiem są nieregularne miesiączki, długotrwały brak owulacji (a w związku z tym niepłodność), hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego), insulinooporność i otyłość. Właśnie te dwa ostatnie czynniki zakłócają gospodarkę węglowodanową organizmu, zwiększają więc ryzyko nieprawidłowej tolerancji glukozy, zachorowania na cukrzycę typu 2 i miażdżycę.
Najważniejszym czynnikiem zapobiegającym rozwojowi cukrzycy typu 2, na który mamy wpływ, jest aktywność fizyczna. Nawet jeśli nie schudniemy, to regularne ćwiczenia fizyczne poprawią naszą wrażliwość na insulinę i tolerancję glukozy. Nie do przecenienia jest też ich wpływ na nasze ogólne samopoczucie i kondycję.
