Dieta nie taka straszna
Prawidłowa dieta u osoby z cukrzycą jest bardzo ważną częścią terapii. Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących odżywiania, pomimo stosowania najlepszych leków i najnowocześniejszych postaci insuliny, może uniemożliwiać uzyskanie prawidłowej kontroli poziomu glukozy we krwi, prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i przyspieszać rozwój powikłań chorobowych.
Jak zatem powinna odżywiać się osoba chora na cukrzycę? Na pierwszy rzut oka wydaje się to niezwykle skomplikowane i część osób jest bardzo niechętna temu, że od chwili rozpoznania choroby muszą stosować bardzo dużo ograniczeń i unikać większości potraw. Nic bardziej błędnego. Dieta osoby chorej na cukrzycę jest bardzo podobna do diety, jaką zaleca się do stosowania przez całą populację, ograniczenia dietetyczne też są podobne. Ogranicza się generalnie to, co w nadmiarze szkodzi każdemu. Dlatego też poniższe zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą zostaną, oparte na zaleceniach profesora Stanisława Bergera dla całej populacji tyle, że rozszerzone o odpowiedni komentarz.
Wskazania żywieniowe wg prof. Stanisława Bergera:
1. UROZMAICENIE – w każdym posiłku, w miarę możliwości, produkty ze wszystkich grup produktów spożywczych
2. UMIARKOWANIE – jedzenie zgodnie z indywidualnymi potrzebami pozwalające na zachowanie odpowiedniej masy ciała
3. UREGULOWANIE – w miarę stała struktura i wielkość posiłków oraz zachowanie odpowiedniej częstości i regularności ich spożywania
4. UPRAWIANIE – różnych form aktywności fizycznej (spacer, sport) przyjęte jako stały element trybu życia, zwłaszcza przez osoby o siedzącym trybie pracy
5.UMIEJĘTNE – przygotowywanie potraw
Dla grup ryzyka
6. UNIKANIE – spożycia nadmiaru tłuszczów (zwłaszcza zwierzęcych), soli i cukru
Urozmaicenie. Im dieta jest bardziej różnorodna, tym jest lepsza dla zdrowia. Monotonne diety, w których dostarcza się tylko wybrane produkty grożą zawsze wystąpieniem niedoborów składników pokarmowych – zwłaszcza witamin i soli mineralnych. Co zatem oznacza, że dieta powinna być urozmaicona również u osób chorych na cukrzycę? Otóż w diecie powinny się znaleźć produkty zbożowe, warzywa, owoce, produkty mlecznie, ryby, produkty mięsne, warzywa strączkowe, oleje roślinne. Ilości poszczególnych produktów najlepiej ustalić razem z lekarzem i dietetykiem.
Uregulowanie. Osoby z cukrzycą powinny szczególnie dbać o stałą porę przyjmowania posiłków. Oczywiście nie jest konieczna aż zegarmistrzowska dokładność, ale przestrzeganie określonych pór dnia. Konieczne jest kojarzenie posiłków z przyjmowanymi lekami i insuliną. Zazwyczaj to lekarz ustala dawki insuliny, jednak w systemie Funkcjonalnej Intensywnej Terapii insuliną to pacjent (dobrze wyedukowany) ustala dawki insuliny podawane przed posiłkami w zależności od wielkości posiłku oraz planowanego wysiłku fizycznego.
Uregulowane spożywanie posiłków pozwala zarówno osobom zdrowym jak i chorującym na cukrzycę na równomierne dostarczanie składników pokarmowych potrzebnych do pracy organizmu.
Umiarkowanie. Bez względu na to, czy człowiek jest chory na cukrzycę, czy nie, musi dostarczać organizmowi tylko tyle pożywienia, ile jest to potrzebne dla jego organizmu. Przejadanie się zawsze prowadzi do rozwoju otyłości a niedojadanie do wychudzenia organizmu. Uogólniając można stwierdzić, że jeśli tyjesz to jesz za dużo do swoich potrzeb, jeśli chudniesz – to za mało. Osoby chore na cukrzycę powinny z lekarzem i dietetykiem ustalić, jaką wartość energetyczną powinna mieć ich dieta. Następnie w ramach tej diety należy ustalić jak obfite powinny być posiłki. Potem zostaje tylko przestrzeganie wielkości porcji i rozmaitości pożywienia w poszczególnych posiłkach. Dlaczego warto o to zadbać? Zarówno dawki leków jak i dawki insuliny są dostosowywane miedzy innymi do ilości węglowodanów dostarczanych w poszczególnych posiłkach. Warto zatem dbać by ich ilość w poszczególnych posiłkach była podobna w każdym dniu. Jeżeli z lekarzem ustalone zostanie jak rozłożone w ciągu dnia są produkty dostarczające węglowodanów i do tego dopasowane są dawki insuliny to uzyskuje się prawidłową kontrolę glikemii. Z kolei w sytuacji, kiedy nie dba się o wielkość porcji pożywienia, dochodzi do rozbieżności miedzy stosowanym leczeniem a dietą i pacjent ma na zmianę stany hipoglikemii i hiperglikemii. Umiarkowanie dotyczy również ilości spożywanych produktów, które nie zawierają węglowodanów. Nie powodują one co prawda wzrostu poziomu glukozy we krwi, ale dostarczają dodatkową ilość energii. Zwłaszcza należy być ostrożnym wobec produktów spożywczych zawierających dużo tłuszczów, ponieważ ich nadmierne spożycie prowadzi do tycia. Nadmierny wzrost masy ciała nie jest obojętny ani dla osoby zdrowej ani dla osoby chorej na cukrzycę. Im większa masa ciała, tym większe dawki leków lub większe dawki insuliny trzeba stosować.
Umiejętne dobieranie technik przyrządzania potraw w przygotowywaniu posiłków jest niezwykle ważne. Nawet najlepsze, najwyższej jakości produkty, ale źle przyrządzone tracą na swojej wartości. Warzywa długo gotowane i przetrzymywane w gorącej wodzie, surówki długo stojące na słońcu i w cieple tracą bezpowrotne witaminy i składniki mineralne. Najchudsze mięso panierowane i smażone w dużej ilości tłuszczu lub duszone z dodatkiem dużej ilości tłuszczu, staje się potrawą bardzo tłustą.
Unikanie. To zalecenie budzi najwięcej sprzeciwów. Dlaczego muszę unikać niektórych pokarmów? Dlatego, że w nadmiarze mają one zły wpływ na organizm. Tyczy się to zarówno osób zdrowych jak i chorych na cukrzycę. Wszyscy powinni unikać pokarmów dostarczających tłuszczów zwierzęcych i nadmiernej ilości soli. Szczególnie osoby chore na cukrzycę, ale nie tylko one, powinny unikać słodyczy i wyrobów cukierniczych, alkoholu. Należy zastępować produkty z białej mąki produktami z mąki razowej.
Zalecenia dietetyczne dla osób chorych na cukrzycę nie są bardzo odmienne od zaleceń dla osób zdrowych. W jednych i drugich króluje zdrowy rozsądek. Profesor Stanisław Berger zaleca jeszcze regularne uprawianie sportu. Dla wszystkich jest to konieczny warunek utrzymania dobrej kondycji fizycznej (osoby z cukrzycą nie powinny zapominać o aktywności fizycznej pomimo choroby). I dorzuca jeszcze siódme zalecenie „Uśmiechnij się” – wszak pogodni ludzie żyją dłużej, a jak widać dieta osoby z cukrzycą nie jest znowuż tak odmienna od diety osoby zdrowej.
