Zmiany metaboliczne zachodzące podczas ciąży mają na celu stałe dostarczenie substratów energetycznych i budulcowych niezbędnych do prawidłowego rozwoju płodu. Całkowity koszt energetyczny ciąży to 70 000–80 000 kcal, co stanowi około 300 kcal na dobę więcej w porównaniu z okresem przed zajściem w ciążę. Zapotrzebowanie płodu na związki budulcowe jest ściśle uzależnione od szybkości jego wzrostu w poszczególnych okresach ciąży. W pierwszym trymestrze ciąży masa płodu przyrasta jedynie o 10 gramów na tydzień w porównaniu do drugiej połowy, kiedy to tygodniowy przyrost masy płodu dochodzi już do 200 gramów. Dlatego na początku ciąży przeważają w organizmie kobiety procesy anaboliczne mające na celu nagromadzenie związków energetycznych. W drugiej połowie ciąży płód szybko zużywa substancje budulcowe, co indukuje procesy kataboliczne charakteryzujące się między innymi insulinoopornością oraz zwiększeniem stężenia ciał ketonowych we krwi. Wszystkie zmiany metaboliczne w organizmie ciężarnej są wynikiem działania hormonów łożyskowych [1,2].

Głównym substratem energetycznym dla płodu i łożyska jest glukoza, która jest transportowana do krwiobiegu płodu przez dyfuzję ułatwioną wynikającą z różnicy stężeń i pozwalającą na dostarczenie odpowiedniej jej ilości. Pod koniec ciąży całkowite zapotrzebowanie płodu na glukozę wynosi 6 mg/min/kg m.c. W przeliczeniu na masę ciała płód zużywa glukozę około 3 razy szybciej niż osoba dorosła. Główną rolę w transporcie glukozy przez łożysko odgrywa nośnik GLUT 1 zlokalizowany w syncytiotrofoblaście, którego ekspresja w czasie ciąży wzrasta około trzykrotnie. Taki mechanizm transportowy ściśle przenosi stężenie glukozy we krwi matki na stężenie glukozy we krwi płodu, również w zakresie hiperglikemii i hipoglikemii. Metabolizm węglowodanów w organizmie płodu jest regulowany przy współudziale insuliny płodowej, ale tylko niewielka ilość glukozy jest magazynowana w postaci glikogenu w wątrobie i mięśniach. Trzustka płodu od około 12. tygodnia ciąży syntetyzuje insulinę, a od 20. tygodnia komórki β wysp trzustkowych zaczynają być wrażliwe na stężenie glukozy. W badaniach na zwierzętach wykazano, że wrażliwość trzustki płodu na zmiany stężeń glukozy jest dużo mniejsza niż u dorosłych, co przypuszczalnie wynika z udziału w tym mechanizmie układu adrenergicznego oraz specyficznych białek łożyskowych. W warunkach fizjologicznych insulina matki oraz insulina płodowa nie przechodzą przez łożysko. Przy stosowaniu nieoczyszczonych insulin zwierzęcych, istniało ryzyko przedostawania się kompleksów insulina-przeciwciało do krwi płodu, ale zastosowanie oczyszczonych ludzkich insulin rozwiązało ten problem [1,3,4].

 

 

 

 

Jak już wspomniano powyżej, przebycie cukrzycy ciążowej sprzyja rozwinięciu się pełnoobjawowej cukrzycy w przyszłości. Po połogu, czyli średnio po 8 tygodniach od porodu, zaleca się wykonanie pacjentkom testu obciążenia 75 g glukozy. Jeżeli wyniki testu będą uzasadniać rozpoznanie cukrzycy, pacjentki powinny być skierowane do ośrodka specjalistycznego. Przy prawidłowych poziomach glikemii, kobiety powinny raz w roku badać stężenie glukozy w osoczu na czczo. Pacjentki po przebytej cukrzycy ciążowej, w porównaniu do kobiet bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej, miały podwyższoną glikemię na czczo i poposiłkową, bardziej nasiloną oporność tkanek obwodowych na insulinę oraz zaburzenia wydzielania insuliny, szczególnie w zakresie pierwszej fazy. Warto nadmienić, że wartości te cały czas utrzymywały się jednak w granicach normy. W związku z tym, należy pamiętać o edukacji i konieczności modyfikacji czynników sprzyjających rozwinięciu się cukrzycy, takich jak dieta czy wysiłek fizyczny oraz redukcji masy ciała i leczeniu innych zaburzeń towarzyszących charakterystycznych dla zespołu metabolicznego [1,17].