Kardioprotekcyjne działanie metforminy tylko u kobiet?
Profesorowie Robert J. Gropler i Janet B.
McGill z Washington University School of
Medicine w St. Louis doszli do wniosku, że popularne leki stosowane w
leczeniu cukrzycy typu 2, w podobny sposób regulują poziom glukozy we krwi, ale
mają inne oddziaływanie na serce u kobiet i mężczyzn.
Metformina, doustny lek przeciwcukrzycowy,
działa kardioprotekcyjnie u kobiet, ale nie u mężczyzn. U mężczyzn na skutek
stosowania metforminy obserwuje się wzrost ryzyka wystąpienia niewydolności
serca. Wyniki badania opublikowanego w American Journal of Physiology – Heart
and Circulatory Physiology wskazują
na konieczność optymalizowania terapii względem płci.
Jest to pierwsze badanie, bardzo
dopracowane pod względem metodologicznym, w którym podjęto się porównania wpływu
leków przeciwcukrzycowych na funkcjonowanie serca w zależności od płci. U osób
chorych na cukrzycę typu 2 trzustka wydziela insulinę, lecz organizm nie może
jej wykorzystać do przetransportowania glukozy z krwi do tkanek. Pacjenci z tej
grupy mają wyższe ryzyko wystąpienia niewydolności serca.
Obserwacjom
poddano 78 pacjentów, którzy leczeni byli metforminą. Podzielono ich na trzy grupy.
Grupa 1 – otrzymywała tylko metforminę, grupa 2 – otrzymywała metforminę
i rosiglitazon, grupa 3 – otrzymywała metforminę i Lovazę – lek zawierający
wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3.
- Metformina obniża poziom produkcji glukozy przez wątrobę i uwrażliwia komórki na insulinę
- Rosiglitazon również uwrażliwia komórki na insulinę i zmniejsza poziom kwasów tłuszczowych we krwi
- Lovaza obniża poziom triglicerydów we krwi.
Nie uwzględniając różnicy płci, porównanie wszystkich trzech grup nie wykazało żadnych różnic w metabolizmie energetycznym serca. Gdy różnicę płci jednak uwzględniono, wykazano, że nawet jeżeli poziom glukozy we krwi był dobrze kontrolowany, to leki miały inny, czasem zupełnie odmienny, wpływ na metabolizm serca. Największe różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami zaobserwowano w grupie pierwszej, zażywającej samą metforminę. Lek hipoglikemizujący wpływał korzystnie na metabolizm serca u kobiet i niekorzystnie u mężczyzn.
Jak można wyjaśnić ten odmienny wpływ
metforminy na serce u kobiet i mężczyzn? W opisywanym badaniu u mężczyzn metformina
zmieniała metabolizm energetyczny serca w niepożądanym kierunku – spalaniu
ulegało mniej cukru a więcej tłuszczu. Mogło to prowadzić do powstania
niekorzystnych zmian w mięśniu, a w konsekwencji do niewydolności. U kobiet metformina
obniżała spalanie tłuszczu i wzmagała spalanie glukozy przez komórki serca.
Wyniki otrzymane w dwóch pozostałych
grupach wskazują, że rosiglitazon i Lovaza łagodziły negatywny wpływ samej
metforminy na serce u mężczyzn. U kobiet dołączenie do terapii rosiglitazonu
powodowało, że terapia ta była jeszcze bardziej korzystna dla serca – jeszcze
bardziej spadał metabolizm tłuszczów przez mięsień sercowy.
Różnice w metabolizmie energetycznym serca
kobiet i mężczyzn występują także u zdrowych osób. Serce zdrowego mężczyzny
spala więcej glukozy, a serce zdrowej kobiety spala więcej tłuszczu. To może
tłumaczyć dlaczego u kobiet chorych na cukrzycę częściej występuje ostra
niewydolność serca.
Aby ocenić funkcjonowanie serca i zbadać
przepływ krwi, zużycie tlenu oraz pobór kwasów tłuszczowych i glukozy przez
mięsień sercowy użyto pozytonowej tomografii emisyjnej (PET). Stosowano także
echokardiogram w połączeniu z techniką obrazowania PET i stabilne izotopy, by
monitorować metabolizm całego organizmu i jego wpływ na serce.
Wniosek nasuwa się taki, że w badaniach
klinicznych równe proporcje liczby kobiet i liczby mężczyzn mogą mieć kluczowe znaczenie
w poszukiwaniu bezpiecznych i skutecznych leków dla wszystkich chorych.
Nieproporcjonalny udział kobiet i mężczyzn w badaniach klinicznych może w
pewnej części odpowiadać za sprzeczne wyniki w wielu badaniach nad lekami
stosowanymi w terapii cukrzycy.
Nie brakuje także kontrowersji na temat
rosiglitazonu. W 2010 r. FDA wydała decyzję o ograniczeniu stosowania tego leku,
kierując się doniesieniami o jego negatywnym wpływie na układ sercowo-naczyniowy.
Wyniki ostatnich badań spowodowały jednak, że wątpliwości zostały wyjaśnione i FDA
uchyliła swoją decyzję w listopadzie 2013 r.
Piśmiennictwo
- Lyons, M.R., Peterson, L.R., McGill, J.B., Herrero, P., Coggan, A.R., Saeed, I.M., Recklein, C., Schechtman, K.B., and Gropler, R.J. (2013). Impact of sex on the heart’s metabolic and functional responses to diabetic therapies. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 305, H1584–1591
- Diabetes Drugs Affect Hearts of Men, Women Differently
