U osób chorych na cukrzycę ryzyko zgonu z powodów sercowo-naczyniowych jest podwyższone. Dowodów na to, że to statyny obniżają ryzyko zgonu i wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych związanych z cukrzycą jest co raz więcej i co raz częściej prezentowane są wyniki badań potwierdzających tę tezę.

Randomizowane badanie kliniczne opublikowane w czasopiśmie BMJ Open wykazało, że statyny redukują ryzyko zgonu wśród pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 [1]. Zespół dr. Vilmundura Gudnasona z Uniwersytetu Islandzkiego sprawdził w badaniach obserwacyjnych, czy statyny wywierają korzystny efekt na starszych ludzi z cukrzycą typu 2. Badanie objęło 5152 kobiet i mężczyzn w wieku od 66 do 96 r. ż. Odkryto, że u chorych na cukrzycę typu 2, którzy zażywają statyny ryzyko zgonu z powodów sercowo-naczyniowych jest niższe o 50%, a z innych powodów w porównaniu z pacjentami, którzy nie zażywali statyn, o 53%. Stosowanie tych leków u osób, które nie były chore na cukrzycę było powiązane z 16% niższym ryzykiem zgonu z powodów sercowo-naczyniowych oraz z 30% niższym ryzykiem z jakiegokolwiek powodu. Według autorów, to badanie obserwacyjne dostarcza dowodów na to, że stosowanie statyn może być korzystne dla chorych na cukrzycę typu 2.

Jednak korzyści wynikające z przyjmowania statyn wiążą się z pewnym ryzykiem. Jest to ryzyko wystąpienia nowych zachorowań na cukrzycę u pacjentów stosujących statyny. Dyskusja na ten temat toczyła się podczas listopadowego spotkania American Heart Association (AHA) 2012 Scientific Sessions, które miało miejsce w Los Angeles. Zostało zaprezentowanych pięć prac dotyczących tego tematu.

Jedno z tych badań przestawiał dr David Waters z San Francisco General Hospital, który zaprezentował analizę ryzyka wystąpienia cukrzycy kontra redukcja zdarzeń sercowo-naczyniowych w dwóch dużych badaniach dotyczących wielkości dawek statyn: TNT i IDEAL. W tych badaniach wzięło łącznie udział 15 056 pacjentów z czego 8825 z niskim poziomem ryzyka wystąpienia cukrzycy i 6231 z wysokim. W grupie pacjentów z niskim poziomem ryzyka wystąpienia cukrzycy nie było różnicy w liczbie wystąpienia nowych zachorowań na cukrzycę w zależności od wielkości przyjmowanej dawki statyn. U osób, które miały wysoki poziom ryzyka wystąpienia cukrzycy, ryzyko jej wystąpienia wzrastało o 35% u osób, które stosowały wysokie dawki statyn w porównaniu z osobami, które przyjmowały niskie dawki tego leku. Jednakże u osób zarówno z podgrupy niskiego, jak i wysokiego ryzyka wystąpienia cukrzycy, które stosowały wysokie dawki statyn zaobserwowano znaczącą redukcję ilości incydentów sercowo-naczyniowych.

Podobne wyniki zaprezentował dr Kang-Ling Wang z Taipei Veterans General Hospital. Wykorzystując dane z narodowego tajwańskiego programu ubezpieczeń zdrowotnych obejmującego 99,5% populacji, szukano nowych przypadków cukrzycy po stosowaniu statyn u pacjentów z nieprawidłową tolerancją glukozy, którzy nie otrzymywali leków na cukrzycę. Wybrano 3069 pary pacjentów, w których jeden przyjmował statyny, a drugi nie. Wyniki wykazały, że więcej przypadków cukrzycy było w grupie pacjentów przyjmujących statyny, ale było to równoważone przez redukcję ilości zachorowań oraz zgonów z jakiegokolwiek powodu.

Kolejnym badaniem, które udowodniło związek pomiędzy terapią statynami a nowymi przypadkami cukrzycy u azjatyckich pacjentów, była praca dr. Sang-Ho Parka z Cheonan Hospital (Korea Południowa). Park wraz z kolegami wykorzystał elektroniczną dokumentację medyczną, aby przeanalizować pojawianie się nowych zachorowań na cukrzycę u 3099 pacjentów poddanych terapii statynami w porównaniu z 9300-osobową grupą kontrolną. Wyniki wykazały, po medianie czasu obserwacji wynoszącej dwa lata, że częstość występowania nowych zachorowań na cukrzycę wynosiła 2,75% w całej populacji, ale była większa w grupie leczonej statyną (4,8%) niż w kontrolnej (2,1%). Inne wyniki tej wieloczynnikowej analizy sugerują, że również wiek, stosowanie beta-blokerów i leków moczopędnych może stanowić potencjalnie niezależne czynniki prognostyczne nowych zachorowań na cukrzycę.

Dr Lan Shen z Duke University (Durham) przedstawił wyniki badania NAVIGATOR. Badanie to porównywało nateglinid z walsartanem w zapobieganiu cukrzycy i zdarzeniom sercowo-naczyniowym. Przebadano 9518 pacjentów z osłabioną tolerancją glukozy oraz z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych. Odkryto, że zarówno statyny, jak i diuretyki są powiązane ze wzrostem ryzyka wystąpienia nowych zachorowań na cukrzycę, a beta-blokery są odpowiedzialne za efekt graniczny.

Na końcu, dr Rhonda Cooper-DeHoff (University of Florida Colleges of Pharmacy and Medicine, Gainesville) przedstawiła wyniki analizy Women's Health Initiative, które sugerują wzrost liczby nowych zachorowań na cukrzycę przy stosowaniu antydepresantów, diuretyków tiazydowych, beta-blokerów oraz statyn. Do badania zostało włączonych 139 554 kobiet po menopauzie, bez cukrzycy na początku badania, które były obserwowane przez 11 lat w kierunku wystąpienia cukrzycy. Statyny wykazały najwyższe ryzyko wystąpienia nowego zachorowania na cukrzycę przy współczynniku ryzyka około 1,5. Leki przeciwdepresyjne, leki tiazydowe, beta-blokery wiązały się z mniejszym ryzykiem przy współczynniku ryzyka o około 1,2.

Podsumowując nowe dane przedstawione na sesji AHA, dr Barton Duell z Oregon Health & Science University (Portland) zauważył, że (i) wszystkie pięć badań wykazało wzrost incydentów cukrzycy u osób stosujących statyny; (ii) bezwzględny wzrost ryzyka jest niski i wydaje się być proporcjonalny do ryzyka cukrzycy przez rozpoczęciem terapii oraz do dawki statyny; (iii) diuretyki, beta-blokery i antydepresanty mogą synergistycznie zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy związane ze stosowaniem statyn.

Dr Duell odniósł się do dwóch opublikowanych metaanaliz. Pierwsza z nich to praca przeglądowa obejmująca 13 badań z całkowitą liczbą pacjentów wynoszącą 91 140,która wykazała 9% wzrost ryzyka wystąpienia cukrzycy przy stosowaniu statyn w porównaniu z placebo [2]. Oznacza to jeden przypadek na 225 pacjentów na 4 lata (0,4%), czyli 1% przypadków na dekadę. „To bardzo niski poziom ryzyka” – powiedział Duell. Drugą omówioną pracą była metaanaliza pięciu badań klinicznych analizujących wysokie i niskie dawki statyn, z udziałem 32 753 pacjentów. Metaanaliza wykazała 12% wzrost ryzyka wystąpienia incydentów cukrzycowych przez ponad następnych 2-5 lat [3]. Oznacza to dwa przypadki cukrzycy na 1000 pacjentolat (0,2% na rok, 2% na dekadę). Jak podkreślono, to ciągle bardzo mało w porównaniu z korzyściami sercowo-naczyniowymi.

Podczas dyskusji stwierdzono, że stosowanie statyn skutkujące ryzykiem wystąpienia cukrzycy i korzyściami sercowo-naczyniowymi zostały porównane do obusiecznego miecza. Zauważono jednak, że „jedna z jego krawędzi jest ostrzejsza od drugiej”. Lecz jeśli ktoś miałby wybór: zdarzenie sercowo-naczyniowe czy cukrzyca, to zawsze wybierze to drugie. Podkreślono, że ważne jest, żeby pacjenci nie byli zniechęcani do stosowania statyn z uwagi na ryzyko. Chociaż wydaje się, że statyny mogą podwyższyć ryzyko wystąpienia cukrzycy u pacjentów podwyższonego ryzyka, to jednak nie powinno to przesądzać o zaprzestaniu stosowania tych leków, ponieważ małe ryzyko jest niwelowane przez znaczącą redukcję zdarzeń sercowo-naczyniowych.