Wstępne rozważania na temat wysiłku fizycznego w leczeniu cukrzycy
Wysiłek fizyczny
jest integralną częścią każdego dobrego programu kontroli cukrzycy. Ma on
znaczenie lecznicze u chorych na cukrzycę typu 2 i 1 oraz
profilaktyczne u osób zagrożonych tą chorobą.
Lecznicze działanie wysiłku fizycznego w cukrzycy jest
wieloaspektowe. Powoduje on obniżenie stężenia glukozy we krwi, większe
wykorzystanie kwasów tłuszczowych, poprawę wrażliwości tkanek na insulinę,
obniżenie stężenia miażdżycorodnych lipidów we krwi. Sprzyja większemu
wydatkowaniu energii, poprawia krążenie wieńcowe i obwodowe, reguluje
ciśnienie krwi oraz korzystnie wpływa na proces krzepnięcia i fibrynolizy.
W metodyce stosowania wysiłku fizycznego uwzględnia się:
- rodzaj aktywności fizycznej
- intensywność
- czas trwania
- częstotliwość.
Przed rozpoczęciem
treningu fizycznego chory powinien być dokładnie zbadany.
Trening fizyczny ma udowodnione działanie lecznicze w cukrzycy
typu 2, poprawia wyrównanie metaboliczne i leczy przewlekłe
powikłania cukrzycowe.
W cukrzycy typu 1 również zaleca się ćwiczenie, ale powinny być
spełnione dodatkowe warunki. Korzystne działanie wysiłku fizycznego w cukrzycy
typu 1 wyraża się nie tylko lepszym wykorzystaniem glukozy, ale również
hamowaniem rozwoju choroby wieńcowej serca i innych powikłań. Podobnie jak
w cukrzycy typu 2, poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i obniża
stężenie lipidów o działaniu miażdżycowym oraz reguluje ciśnienie krwi.
Systematyczny trening fizyczny u chorych na cukrzycę typu 1,
stosujących Funkcjonalną Intensywną Terapię insuliną, nie zawsze wyrównuje
glikemię, ale ze względu na wielokierunkowe inne korzystne działanie zdrowotne
jest zalecany. Przed podjęciem treningu fizycznego u chorego na cukrzycę
typu 1 należy dokonać oceny stopnia wyrównania metabolicznego cukrzycy,
oceny prowadzonej samokontroli i częstości występowania hipoglikemii.
Samokontrola powinna uwzględniać modyfikację dawki insuliny przed podjęciem
ćwiczeń. Hipoglikemii powysiłkowej można uniknąć, jeżeli dobrze prowadzona jest
samokontrola i pacjent jest dobrze wyedukowany.
W systemie Funkcjonalnej Intensywnej Terapii insuliną, chorzy mogą
stosować wysiłek o umiarkowanej aktywności, nie przekraczający 30% wysiłku
maksymalnego. Istnieje opracowany sposób obliczania dawki insuliny
uwzględniającej wysiłek fizyczny i poziom wyjściowy glikemii.
Aktywność fizyczną zalecamy nie tylko dorosłym, ale również dzieciom
z cukrzycą typu 1, u których nie występują powikłania. Chociaż
u dzieci wahania glikemii obserwuje się częściej niż u dorosłych, nie
należy z tego powodu wyłączać ich ze szkolnych zajęć ruchowych czy
rekreacyjnych. Szczególnie korzystne działanie wysiłku fizycznego obserwujemy
u dzieci z cukrzycą i otyłością.
Dzieciom i młodzieży
zaleca się:
- minimum 30-60 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego dziennie
- monitorowanie glikemii przed wysiłkiem, w czasie jego trwania i po zakończeniu
- w czasie wysiłku dłużej trwającego i o znacznej aktywności, należy badać glikemię co 1 godzinę, a insulinę przed wysiłkiem podać w dawce odpowiednio skorygowanej
- po 12 godzinach od wysiłku, należy zbadać glikemię i podać odpowiednio dostosowaną dawkę insuliny
- przed wysiłkiem zwykle podaje się mały posiłek węglowodanowy, jeżeli wysiłek trwa dłużej niż 30 minut należy podać dodatkową porcję węglowodanów co pół godziny.
Jak każdy lek czy
środek leczniczy, wysiłek fizyczny powinien być prawidłowo dobrany i dawkowany
oraz kontrolowany. Jeżeli nie uwzględni się wyżej wymienionych warunków może on
mieć negatywne następstwa.
