Najpierw edukacja, dzięki niej podnoszenie świadomości chorego odnośnie ograniczeń wynikających z istnienia choroby i podejmowanie działań, które pozytywnie nastawią pacjenta chorującego na cukrzycę do terapii oraz do życia z chorobą – tak w skrócie wygląda praca pielęgniarki, której celem jest poprawa jakości życia diabetyka. Pielęgniarka opiekująca się chorym na cukrzycę, ze względu na częsty i bliski kontakt z pacjentem oraz dzięki swoim kompetencjom zawodowym, jest dla diabetyka, jego bliskich oraz osób z otoczenia chorego podstawowym źródłem wiedzy na temat cukrzycy i sposobów radzenia sobie z chorobą. Tym samym jest źródłem wiedzy na temat sposobów na poprawę jakości życia. Pielęgniarka, która dobrze zna swojego podopiecznego, potrafi trafnie oszacować stan jego wiedzy i umiejętności w radzeniu sobie z cukrzycą, umie też ocenić nastawienie pacjenta do choroby i zastosowanej terapii. Dzięki tym informacjom pielęgniarka potrafi dobrać formę edukacji pacjenta optymalnie dopasowaną do jego wieku, potrzeb oraz możliwości przyjmowania wiedzy, a także wdrożyć najlepsze sposoby na zaktywizowanie diabetyka do podejmowania wyzwań, jakie stawia przed nim życie.

Pacjenci chorujący na cukrzycę mają możliwość prowadzenia życia takiego, jakie wiodą osoby zdrowe (z pewnymi wyjątkami – głównie w obszarze pracy zawodowej) – pod warunkiem sprawowania kontroli nad schorzeniem, które będzie im towarzyszyć przez całe życie. Z kolei umiejętność podejmowania działań, które służą wyrównaniu cukrzycy, i wiedzę, dzięki której można kontrolować chorobę, nabywa się w procesie edukacji. Im więcej pacjent wie na temat swojej choroby:

·      tym bardziej jest świadomy możliwości zaistnienia sytuacji spowodowanych cukrzycą, które mogą się mu przytrafić;

·      tym skuteczniej potrafi zapobiegać pojawieniu się powikłań ostrych cukrzycy;

·      umie podejmować działania służące prewencji wystąpienia powikłań późnych, takich jak nefropatie, retinopatie i neuropatie.

Pielęgniarka edukatorka wyrabia u chorego na cukrzycę, niezależnie od tego, ile ma on lat, poczucie bezpieczeństwa i kontroli nad swoim życiem oraz przekonanie o samodzielności przez:

·      przekazywanie wiedzy na temat choroby i uczenie rzeczy praktycznych: obsługi glukometru, pena, pompy insulinowej;

·      naukę sposobów na unikanie powikłań oraz wyrabianie umiejętności radzenia sobie z nimi;

·      poprawę świadomości pacjenta, jak ważne są: systematyczna samokontrola, samoopieka, monitorowanie cukrzycy, stosowanie odpowiedniej diety, właściwie dobranego wysiłku fizycznego i odpowiedniej pielęgnacji stóp;

·      wyrabianie w nim pozytywnego nastawienia do terapii i do życia;

·      aktywizowanie podopiecznego do uczestnictwa w wielu obszarach życia.

Pielęgniarka wykonuje też kontrolę stanu wiedzy i umiejętności pacjenta oraz jego bliskich, a także kontrolę realizacji samoopieki.

Przez opisane działania (których forma powinna być dostosowana do wieku i umiejętności uczenia się pacjenta, podobnie jak forma zastosowanej metody edukacyjnej i kontrolnej) pielęgniarka znacząco wpływa na poprawę jakości życia diabetyka. W efekcie chory na cukrzycę, przekonany o tym, że sprawuje kontrolę nad swoimi poczynaniami i nad chorobą:

·      nie izoluje się od otoczenia;

·      umie podjąć wyzwania zawodowe, społeczne i osobiste z zachowaniem bezpieczeństwa własnego zdrowia;

·      umie też podjąć wysiłek w celu przebudowy własnego systemu wartości i potrafi zmodyfikować swoją osobowość tak, aby zyskać jak największe poczucie bezpieczeństwa i autonomii.

Pielęgniarka powinna uświadomić pacjentowi chorującemu na cukrzycę, jak ważne w podnoszeniu jakości życia jest leczenie chorób współistniejących – pacjent powinien wiedzieć, że skuteczne leczenie tych schorzeń zmniejsza się ryzyko wystąpienia upośledzeń czynnościowych ustroju, które mogłyby w znaczący sposób wpłynąć na pogorszenie kontroli nad cukrzycą i doprowadzić do pojawienia się powikłań tej choroby. Pielęgniarka powinna dążyć do tego, aby wyrobić w pacjencie świadomość konieczności podejmowania działań, które zapobiegają wystąpieniu powikłań cukrzycy, ponieważ każde powikłanie znacząco obniża jakość życia samego chorego i ma negatywny wpływ na życie jego bliskich, nie pozostaje też bez wpływu na relacje chorego z otoczeniem. Powikłania ostre mogą być przyczyną trudnej do zapomnienia traumy, natomiast powikłania późne mogą powodować dolegliwości, które znacząco obniżają jakość życia chorego i mogą być przyczyną jego wycofywania się z aktywności np. zawodowej czy społecznej.

 

Podjęcie starań o podnoszenie jakości życia u dziecka chorego na cukrzycę jest szczególnym zadaniem, któremu musi sprostać pielęgniarka. Trzeba pamiętać, że dzieci są mniej cierpliwe od dorosłych, bardziej żywiołowe, spontaniczne i wyjątkowo nie lubią nakładania na nie obowiązków i ograniczeń. Pielęgniarka musi zatem przekonać młodego podopiecznego, że warto podejmować trud systematycznego kontrolowania cukrzycy i sumiennej realizacji terapii cukrzycowej, ponieważ w ten sposób człowiek staje się panem własnego losu i może samodzielnie kierować swoim życiem. Aby jakość życia dziecka z cukrzycą była na wysokim poziomie, trzeba:

·      edukować młodego diabetyka oraz osoby z jego otoczenia (rodzinnego i szkolnego);

·      od chwili wykrycia schorzenia informować, że z dobrze kontrolowaną cukrzycą można prowadzić normalne życie i że za poziom jakości życia odpowiedzialny jest głównie sam chory;

·      informować, że podstawą prowadzenia normalnego życia jest kontrola nad cukrzycą, to zaś zależy od systematycznej samokontroli oraz samoopieki i ścisłej współpracy z wykwalifikowanym personelem medycznym;

·      uświadamiać, że można i należy podejmować wysiłek fizyczny, aby nie dopuszczać do rozwoju otyłości i osłabienia kondycji organizmu, których długoterminowym skutkiem byłoby pogorszenie kontroli nad chorobą i tym samym obniżenie jakości życia.

 W staraniach o poprawę jakości życia dziecka z cukrzycą pielęgniarka nie może ograniczać się do działań podejmowanych tylko względem młodego diabetyka. Jej działanie powinno obejmować także bliskich nieletniego pacjenta oraz osoby z jego otoczenia, w tym koleżanki i kolegów ze szkoły oraz nauczycieli, w celu zintegrowania chorego dziecka z członkami społeczności, w której żyje. Pielęgniarka pracująca z dziećmi powinna zachęcać je do aktywności w gronie rówieśników i do brania udziału w wyjazdach zorganizowanych – dziecko zdobywa podczas nich nie tylko wiedzę i umiejętności, ale także nabywa poczucie bezpieczeństwa i wiary w to, że będzie umiało sprawować kontrolę nad chorobą w różnych sytuacjach życiowych.

Świadomość własnej choroby może negatywnie oddziaływać na jakość życia, szczególnie u dzieci, ale też, paradoksalnie, świadomość ta może zdecydowanie wpłynąć na poprawę tej jakości – ponieważ większa wiedza na temat choroby oraz ograniczeń wynikających z cukrzycy umożliwia pacjentowi dokonywanie właściwych wyborów. Wiedza umożliwia też osobie chorującej na cukrzycę podjęcie działań, których skutkiem będzie osiąganie wyznaczonych wskaźników wyrównania cukrzycy, a przez to – przejęcie kontroli nad chorobą i wzmocnienie poczucia samodzielności oraz bezpieczeństwa chorego. Warto też pamiętać, że aby pielęgniarka mogła wpływać na poprawę jakości życia chorego na cukrzycę, musi dbać o ciągłe doskonalenie swoich umiejętności i pogłębianie wiedzy na temat choroby, z którą zmagają się jej podopieczni, i jej leczenia.