Dieta u chorych na cukrzycę
Prawidłowa dieta powinna
zaspokoić zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, zapewnić prawidłowy
rozwój i funkcjonowanie organizmu oraz ułatwić osiągnięcie i utrzymanie
prawidłowej masy ciała. Dieta odgrywa podstawową rolę w leczeniu chorych
na cukrzycę. Stosowana wraz z wysiłkiem fizycznym lub w skojarzeniu z doustnymi
lekami hipoglikemizującymi czy insulinoterapią, pomaga w osiągnięciu
wyrównania metabolicznego. Zalecenia żywieniowe dla chorych na cukrzycę to po
prostu zasady zdrowego żywienia dla populacji ogólnej. Skład diety chorego na
cukrzycę nie powinien zatem istotnie różnić się od prawidłowej diety osób bez
cukrzycy. Ważne jest, aby sposób dobierania, przygotowania i podawania
posiłków był atrakcyjny, zachęcający do ich spożywania oraz uwzględniający indywidualne
upodobania.
Podstawowe zasady planowania
diety uwzględniają masę ciała chorego (należną i rzeczywistą), stopień
aktywności fizycznej, tryb życia, rodzaj wykonywanej pracy oraz sposób leczenia
i indywidualne cele wyrównania metabolicznego. Przede wszystkim posiłki powinny
być spożywane regularnie, a ich skład i kaloryczność należy dostosować do
konkretnego chorego. Zaleca się, by pory spożywania posiłków były każdego dnia
podobne. U chorych stosujących intensywną funkcjonalną insulinoterapię, z samodzielną
oceną glikemii, dawki insuliny należy dostosowywać do składu posiłku i aktualnej
glikemii. Chorzy, leczeni lekami doustnymi lub stałymi dawkami insuliny,
powinni spożywać codziennie podobną ilość węglowodanów.
Prawidłowa dieta powinna
zapewnić docelowe wartości glikemii i zapobiegać przyrostowi masy ciała. U
chorych z nadwagą i otyłością ma doprowadzić do osiągnięcia należnej masy
ciała. W każdej diecie należy zaplanować dodatkowe spożycie węglowodanów w
razie nieprzewidzianego wysiłku lub hipoglikemii. Dieta chorego na cukrzycę
typu 1 powinna składać się z 5–6 posiłków, tj. pierwszego i drugiego
śniadania, obiadu, podwieczorku, kolacji i posiłku przed snem. Posiłki należy
spożywać co 3 godziny, insulinę podawać 30 minut przed jedzeniem, a analogi
insuliny bezpośrednio przed posiłkiem. U chorych na cukrzycę typu 2 liczba
posiłków na dobę może wynosić od 3 do 5, jeżeli stosowane jest leczenie
doustnymi lekami hipoglikemizującymi lub metodą konwencjonalnej
insulinoterapii.
Najważniejsze jest
zbilansowanie zawartości węglowodanów w poszczególnych posiłkach. Główne
źródło energii powinny stanowić produkty zbożowe. Zaleca się, by do jadłospisu
dobierać produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym (IG), ale o wysokiej
zawartości błonnika. Codziennie na talerzu powinny znaleźć się warzywa, owoce
oraz produkty mleczne. Niestety trzeba ograniczyć spożycie tłuszczów, soli
kuchennej oraz cukrów prostych.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne
zaleca, aby dieta chorego na cukrzycę była zgodna z zasadami żywienia
zdrowego człowieka. Węglowodany powinny dostarczać 45–50% energii. Należy
wybierać węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 50),
ograniczyć spożycie sacharozy. Substancje słodzące trzeba stosować ściśle
w dawkach zalecanych przez producentów.
Zawartość błonnika
pokarmowego powinna wynosić 25–30 g na dobę. Tłuszcze powinny dostarczać 30–35% energii. Tłuszcze
nasycone powinny dostarczać mniej niż 10% dobowej dawki energii. W diecie
chorych, u których stężenie cholesterolu frakcji LDL jest wyższe niż
100 mg/dl (2,6 mmol/l) udział tłuszczów nasyconych w dobowym
bilansie energetycznym powinien wynosić poniżej 7%. Tłuszcze jednonienasycone
powinny dostarczać 10% dobowej dawki energii, a tłuszcze wielonienasycone 6–10%, w tym kwasy tłuszczowe
omega-6 to 5–6%,
a kwasy tłuszczowe omega-3 to 1–2%. Zaleca się też, aby dobowa podaż cholesterolu była
niższa niż 300 mg (7,8 mmol).
U chorych, u których
stężenie cholesterolu frakcji LDL wynosi ponad 100 mg/dl (2,6 mmol/l),
nie powinna ona przekraczać 200 mg (5,2 mmol). Konieczne jest
ograniczenie podaży izomerów trans kwasów tłuszczowych. Produkty białkowe mają
dostarczać 15–20%
dobowej energii. Stosunek białka roślinnego do zwierzęcego powinien wynosić
minimum 1:1.
Dopuszczalne jest spożycie
alkoholu w ilości do 20 g
na dobę dla kobiet oraz do 30 g
na dobę dla mężczyzn. Ażeby zmniejszyć ryzyko hipoglikemii, alkohol należy
spożywać wraz z posiłkiem. U chorych pamiętających o zbilansowanej diecie nie
ma potrzeby stosowania witamin i mikroelementów.
