Według stanowiska Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego zawartego w „Zaleceniach klinicznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę 2010”, u osób po 45 roku życia, bez objawów hiperglikemii, badania w kierunku cukrzycy należy wykonywać co 3 lata. Ponadto, niezależnie od wieku, badania takie należy wykonywać co roku u osób z następujących grup ryzyka:
·nadwagą lub otyłych (BMI ≥25 kg/m2)
·z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo)
·mało aktywnych fizycznie
·z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę
·u których w poprzednim badaniu stwierdzono nieprawidłową glikemię na czczo lub nietolerancję glukozy
·z przebytą cukrzycą ciążową
·u kobiet, które urodziły dziecko o masie >4 kg
·z nadciśnieniem tętniczym (≥140/90 mmHg) lub stosujących leki hipotensyjne
Otyłość jest czynnikiem ryzyka nie tylko cukrzycy, ale i chorób układu krążenia, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, kamicy pęcherzyka żółciowego, zespołu bezdechu sennego, choroby zwyrodnieniowej stawów, niektórych nowotworów itp. Zwiększa ona insulinooporność i dlatego przyspiesza rozwój cukrzycy typu 2. U osób z BMI>25kg/m2 jego zwiększenie o każde5kg/m2powoduje 30% wzrost ryzykazgonu.W Polsce, w zależności od regionu, nadwaga obserwowana jest u 39–45% mężczyzn i u 32,9–45,0% kobiet, a otyłość odpowiednio u 15,7–23,8% i 22,5–36,1%.
Chorobowość z powodu cukrzycy zależy od uwarunkowań geograficznych i etnicznych, co może być spowodowane wpływem czynników środowiskowych i genetycznych.
Już przed laty zwrócono uwagę na obciążenia dziedziczne potomstwa chorych na cukrzycę i częstsze występowanie cukrzycy w pewnych rodzinach. W badaniu w Joslin’s Clinic stwierdzono 3,7-krotnie większe ryzyko zapadalności na cukrzycę u dzieci rodziców lub dziadków chorych na cukrzycę. W rodzinach, w których rodzice nie chorują na cukrzycę, potomstwo otyłe ma takie samo prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę jak osoby otyłe w populacji ogólnej, natomiast u potomstwa nieotyłego ryzyko jest 2-krotnie większe w porównaniu z populacją ogólną, co może świadczyć o predyspozycji genetycznej. Cukrzyca występuje częściej u kobiet obciążonych cukrzycą ciążową i zazwyczaj skojarzona jest z otyłością, obecnością rogowacenia ciemnego oraz zespołem policystycznych jajników.
Stan przedcukrzycowy: nieprawidłowa tolerancja glukozy i nieprawidłowa glikemia na czczo są powszechnie uznanymi czynnikami ryzyka jawnej cukrzycy typu 2. W wielu pracach poświęconych prewencji cukrzycy wspomina się, że leczenie behawioralne, tzn. dieta i wysiłek, fizyczny znacznie zmniejszają ryzyko cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. U osób uprawiających umiarkowane ćwiczenia fizyczne ryzyko cukrzycy typu 2 zmniejsza się z 31% do 26% w porównaniu z osobami prowadzącymi wyłącznie siedzący tryb życia.
Udowodniono, że aktywność fizyczna jest najważniejszym, podlegającym modyfikacji czynnikiem prewencji cukrzycy typu 2, ponieważ ćwiczenia fizyczne, jeżeli nawet nie powodują redukcji masy ciała, to poprawiają wrażliwość na insulinę i tolerancję glukozy. Zmniejszenie masy ciała, zwiększenie intensywności wysiłku fizycznego, obniżenie stężenia cholesterolu i ciśnienia tętniczego prowadzą do zmniejszenia ryzyka ujawnienia się cukrzycy.
Około 30% kobiet z zespołem policystycznych jajników jest narażona na nieprawidłową tolerancję glukozy, a ok. 10% jest predysponowanych do cukrzycy typu 2 i przedwczesnej miażdżycy.
Cukrzycą ciążową określa się różnego stopnia zaburzenia tolerancji węglowodanów lub cukrzycę rozpoznaną po raz pierwszy w ciąży.
Według PTD do czynników ryzyka cukrzycy ciążowej należą:
·wielorództwo
·ciąża po 35. roku życia
·w wywiadach porody dzieci o dużej masie ciała (>4000 g)
·urodzenie noworodka z wadą rozwojową
·zgony wewnątrzmaciczne
·nadciśnienie tętnicze lub otyłość (BMI >27 kg/m2) przed ciążą
·rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
·rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach.
Kobiety z grupy ryzyka, po przebytej cukrzycy ciążowej, już w czasie pierwszej wizyty ginekologicznej należy diagnozować w kierunku cukrzycy przed planowaną kolejną ciążą. U wszystkich ciężarnych, niezależnie od pory posiłku, między 24. a 28. tygodniem ciąży należy wykonać test przesiewowy z doustnym podaniem 50 g glukozy i oznaczeniem glikemii w 60.minucie. Jeżeli stężenie glukozy przekracza 140 mg/dl (7,7 mmol/l), ale jest niższe od 180 mg/dl (10,0 mmol/l), należy wykonać test diagnostyczny z doustnym obciążeniem 75 g glukozy. Ciąża u kobiety chorej na cukrzycę jest ciążą wysokiego ryzyka. Po upływie 6–12 tygodni po porodzie należy ponownie wykonać doustny test tolerancji glukozy, a w razie nieprawidłowego wyniku skierować pacjentkę do poradni diabetologicznej. Jeżeli test tolerancji glukozy jest prawidłowy, zaleca się kontrolę glikemii na czczo raz w roku, zwłaszcza przed kolejną planowaną ciążą.
Cukrzyca typu 2 często współistnieje z innymi metabolicznymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia np. otyłością, szczególnie trzewną, nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami gospodarki lipidowej, hiperurykemią itd. i dlatego też u osób tych powinna być wykonywana diagnostyka w kierunku cukrzycy.
