Czas jesiennych infekcji
Okres
jesienno-zimowy to czas zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby infekcyjne.
Środki komunikacji publicznej oraz wszelkie skupiska ludzkie (praca, szkoły,
przedszkola) pełne są osób kaszlących, kichających, gorączkujących, co sprawia,
że uniknięcie infekcji nie zawsze jest możliwe. Osoby chorujące na cukrzycę z uwagi
na osłabioną odporność są szczególnie predysponowane do zachorowania. Nie
zawsze zdajemy sobie sprawę, że nawet w okresie banalnej choroby
gorączkowej uważniej należy przyjrzeć się kontroli wyrównania glikemii, dawkom
leków, a także diecie.
Osłabiona odporność
Przyczyna
zaburzeń odporności chorych na cukrzycę jest bardzo złożona. Przewlekle
podwyższone stężenie glukozy we krwi uszkadza wiele mechanizmów walki organizmu
z wrogiem, jakim są nie tylko wirusy czy bakterie, ale również grzyby,
komórki nowotworowe czy alergeny. Na skutek upośledzenia funkcji limfocytów
(jedna z populacji krwinek białych) i komórek tkanki łącznej, a także
wielu enzymów o działaniu naprawczym, dochodzi do opóźnionej lub
nieadekwatnej reakcji komórek odpornościowych na obecność patogenów, słabszego
gojenia się ran, zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych, słabego odczynu
gorączkowego (diabetycy często nie gorączkują pomimo infekcji). Bardzo ważną
składową zaburzonej odporności jest uszkodzenie drobnych naczyń i nerwów,
co bardzo utrudnia prawidłowe gojenie się ran i naprawę tkanek. Wreszcie
przewlekła obecność glukozy w moczu czy w pocie jest idealną pożywką
dla bakterii, co sprzyja przewlekającym się i nawracającym infekcjom.
Najczęstsze infekcje i ich objawy
Najczęściej
występujące choroby infekcyjne dotyczą układu moczowego, oddechowego, skóry i układu
pokarmowego. W szczególności nawracające infekcje układu moczowego i skóry
mogą być pierwszym objawem cukrzycy. Objawy chorób infekcyjnych takie jak:
osłabienie, utrata apetytu, gorączka, obfite pocenie się, męczący kaszel, nudności,
wymioty, biegunka, częste i bolesne oddawanie moczu zwykle mają znaczący
wpływ na ilość i jakość przyjmowanych płynów, pokarmów i leków
przeciwcukrzycowych. Pamiętajmy, że objawy infekcji u diabetyka mogą być
nietypowe, przebieg choroby może być bezgorączkowy, a jej jedynym
wykładnikiem będzie osłabienie, utrata apetytu, zaburzenia glikemii i ewentualnie
pozytywne wyniki badań w kierunku infekcji np. podwyższone CRP,
zmiany w obrazie moczu lub RTG klatki piersiowej.
Hiperglikemia w przebiegu infekcji
Infekcja
i cukrzyca wzajemnie napędzają tzw. mechanizm błędnego koła. Obecność
infekcji, gorączka, szeroko pojęty „stres metaboliczny” związany z chorobą
powoduje zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. Tymczasem trzustka diabetyka
nie jest w stanie wyprodukować większej ilości insuliny. Zwiększa się stężenie
glukozy we krwi, ale nie ma insuliny, która mogłaby zmniejszyć ten nadmiar. Tak
dochodzi do wzrostu glikemii mimo przestrzegania dotychczasowych zaleceń dotyczących
terapii i diety. Z kolei hiperglikemia dodatkowo osłabia mechanizmy
odpornościowe: infekcja przeciąga się, łatwo o zakażenia bakteryjne i grzybicze,
rany źle się goją, a rekonwalescencja jest opóźniona.
Cukrzyca, infekcja i ewentualne powikłania
Oprócz
hiperglikemii wynikającej ze zwiększonego, a niezaspokojonego
zapotrzebowania ustroju na insulinę na diabetyka czyha więcej pułapek. Wymioty
i biegunka mogą uniemożliwić przyjmowanie płynów, posiłków i doustnych
leków hipoglikemizujących. Dodatkowo infekcja może mieć wpływ na tempo
wchłaniania i eliminacji leku z organizmu. Szybko narastające
odwodnienie na skutek gorączki, potów, wymiotów czy biegunki, bądź na skutek
odmowy przyjmowania płynów z powodu objawów dyzurycznych (częstomocz,
bolesne oddawanie moczu) może być przyczyną gwałtownego pogorszenia się funkcji
nerek. Jest to szczególnie niebezpieczne i często występujące powikłanie u osób
w wieku podeszłym przyjmujących doustne leki przeciwcukrzycowe. Wreszcie
choroba infekcyjna może wywołać niezwykle groźne powikłanie cukrzycy, jakim
jest kwasica i śpiączka ketonowa. Jest to stan zagrożenia życia wynikający
z niedoboru insuliny, wymagający natychmiastowej hospitalizacji. Dotyczy
głównie młodszych chorych na cukrzycę typu 1, ale może się zdarzyć również
u osób starszych chorych na cukrzycę typu 2.
Sposób na uniknięcie groźnych powikłań i hospitalizacji
Pierwszym
krokiem do opanowania problemu jest intensywna kontrola glikemii w okresie
choroby infekcyjnej (pełny profil glikemii) i pilny kontakt z lekarzem.
Strategiczne jest rozpoznanie źródła infekcji i jej celowane leczenie –
antybiotyki, leki przeciwgrzybiczne, leki objawowe. Należy dostosować sposób
leczenia do aktualnego zapotrzebowania organizmu na insulinę. Konieczne może
być czasowe przejście na insulinoterapię, a jej forma musi być dostosowana
do stanu chorego: np. ciągły wlew dożylny insuliny w wypadku kwasicy
ketonowej, intensywna insulinoterapia (4–5 podskórnych wstrzyknięć
insuliny na dobę) przy niewydolności nerek w przebiegu ciężkich infekcji
np. zapalenia płuc, infekcji przewodu pokarmowego. Możliwe jest też
leczenie intensyfikowane (1–2 dodatkowe wstrzyknięcia insuliny w połączeniu
z lekami doustnymi) w przebiegu niewielkich infekcji. U chorych
odwodnionych niezbędne jest uzupełnienie płynów drogą doustną lub dożylną,
czasem z suplementacją jonów, zastosowaniem leków przeciwwymiotnych i przeciwgorączkowych.
Znaczenie diety w czasie infekcji
Niebagatelne
znaczenie ma dieta, która nie tylko dostarcza organizmowi składników
odżywczych, ale również może mieć wpływ na tempo powrotu do zdrowia. Diabetyk w okresie
choroby gorączkowej powinien przyjmować 5–6 lekkostrawnych, pożywnych,
niewielkich objętościowo posiłków na dobę. Wskazane są produkty o niskim
indeksie glikemicznym z ograniczoną zawartością cukrów prostych i tłuszczów
nasyconych. W przypadku osób gorączkujących pokarmy powinny mieć
konsystencję płynną, bądź półpłynną, co nie tylko dostarczy substancji
odżywczych, ale również uzupełni utraconą wodę. Godne polecenia są niesłodzone soki
owocowe i warzywne, koktajle na bazie mleka lub jogurtu i owoców z łyżką
zarodków pszennych, chudy twarożek, odtłuszczone buliony, zupy jarzynowe,
gotowane na parze warzywa i chude mięso, brązowy ryż, razowy makaron,
świeże owoce, pełnoziarniste chrupkie pieczywo. Dodatkowo do picia można
przygotować słaby napar mięty z dodatkiem soku z cytryny i imbiru
(imbir działa przeciwwymiotnie), napar z lipy i maliny (działają
przeciwzapalnie). Zdecydowanie należy unikać obfitych posiłków, potraw tłustych
i smażonych, pikantnie przyprawionych, słodyczy, dań z dodatkiem
majonezu, śmietany, żółtych serów, wędlin i innych tłustych dodatków,
alkoholu, kawy. Pamiętajmy, że kluczem do szybkiej rekonwalescencji w chorobie
infekcyjnej jest prawidłowe nawodnienie. Osoba dorosła każdego dnia potrzebuje
1,5–2 litrów płynów. Chory gorączkujący, który obficie się poci lub
wymiotuje, może wymagać dwukrotnie większej podaży płynów. Jeśli dojdzie do
kwasicy ketonowej, to niedobór płynów może sięgać nawet kilkunastu litrów. W przypadku,
gdy chory nie jest w stanie przyjmować posiłków ani płynów konieczna jest pilna
hospitalizacja i wyrównanie metaboliczne cukrzycy w warunkach
szpitalnych.
Szczepienia
Polskie
Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby raz do roku szczepić przeciwko grypie każdego
dorosłego diabetyka i dzieci powyżej 6. miesiąca życia. Ponadto
zaleca się szczepienie dzieci powyżej 2. miesiąca życia i dorosłych
przeciwko Streptococcus pneumoniae
(dwoinka zapalenia płuc). W przypadku dzieci 2–6 miesiąca życia zaleca się także
szczepienie przeciwko rotawirusom powodującym infekcje układu pokarmowego.
Chorować z głową!
Uniknięcie
infekcji nie jest możliwe, a Twoja osłabiona odporność sprawia, że jesteś
na nie szczególnie podatnym. Pamiętaj, aby nie lekceważyć infekcji. Przy jej
pierwszych objawach udaj się do lekarza. Intensywnie kontroluj glikemię (pełny
profil). Jeśli glikemie przekraczają 200 mg/dl mimo prawidłowego przyjmowania
leków lub jeśli wymiotujesz, masz biegunkę, oddajesz mało moczu bezzwłocznie
udaj się do lekarza! Pamiętaj o prawidłowym nawodnieniu i stosuj
zdrową dietę. W okresie zdrowia zaszczep się.
