Optymalna kontrola glikemii jest nadal trudna do osiągnięcia, pomimo ogromnego postępu, jaki dokonał się w leczeniu cukrzycy. Terapię komplikuje fakt, że intensywnemu leczeniu cukrzycy towarzyszy często hipoglikemia i przyrost masy ciała. Oba te niekorzystne zjawiska występują zarówno podczas leczenia insuliną, jak też lekami doustnymi.

Homeostaza glukozy zależy od kompleksowego współdziałania hormonów wytwarzanych przez komórki α i β wysp trzustki oraz peptydów wydzielanych przez komórki przewodu pokarmowego. Należą do nich przede wszystkim glukagonopodobny peptyd 1 (GLP-1) i glukozozależny insulinotropowy polipeptyd (GIP). Zaburzenia w regulacji tych substancji biorą udział w patogenezie cukrzycy. Ostatnio duże zainteresowanie i nadzieje wzbudza terapia inkretynowa, która wykorzystuje zjawisko wpływu GLP-1 i jego analogów na zależną od glukozy sekrecję insuliny.

GLP-1 działa głównie poprzez stymulację glukozozależnego uwalniania insuliny z wysp trzustkowych. Odtwarza on zarówno pierwszą, jak i drugą fazę odpowiedzi insulinowej na glukozę, spowalnia opróżnianie żołądka, hamuje poposiłkowe uwalnianie glukagonu i zmniejsza pobór pożywienia. Wywołuje on jednak również działania niepożądane – nudności i wymioty – które nieraz prowadzą do spadku masy ciała. GLP-1 ma bardzo krótki czas półtrwania, od jednej do dwóch minut. Hormon ten jest szybko inaktywowany przez enzym dipeptydylopeptydazę 4 (DPP-4), który degraduje N-końcowy fragment peptydu GLP-1. Czas półtrwania GLP-1 wydłuża się znacznie po zastosowaniu gliptyn – inhibitorów enzymu DPP-4.

Strategie wykorzystania hormonów inkretynowych w terapii cukrzycy typu 2 obejmują przede wszystkim wykorzystanie GLP-1 i jego mimetyków (eksenatydu i liraglutydu) oraz inhibitorów DPP-4 (gliptyn). Dotychczas wskazaniem do leczenia inkretynami jest wyłącznie cukrzyca typu 2. Trwają jednak badania nad zastosowaniem tego typu leków w terapii cukrzycy typu 1.

Na tle ogromnego zainteresowania hormonami inkretynowymi konieczne wydaje się przypomnienie klinicystom, że podstawowym lekiem w leczeniu cukrzycy nadal jest insulina, a objawy cukrzycy pozostają w ścisłym związku z niedoborem lub brakiem tego hormonu w przypadku cukrzycy typu 1 i upośledzonym jego działaniem w przypadku cukrzycy typu 2.

Insulina jest lekiem ratującym życie milionom chorych na cukrzycę na całym świecie. Jej odkrycie w 1921 r. było jednym z największych dokonań w historii medycyny. Prace nad insuliną zostały uwieńczone licznymi nagrodami Nobla (w latach 1923, 1958, 1977).

Wysiłek naukowców zawsze był skupiony na upodobnieniu insulinoterapii do fizjologicznego wydzielania insuliny. Dlatego ciągle trwają prace nad uzyskaniem preparatów o wymaganych parametrach. Pierwsze preparaty insulin modyfikowano przez ich oczyszczanie, dodawanie substancji wydłużających ich czas działania (protamina, cynk) [1,2]. Wprowadzenie insuliny cynkowo-protaminowej oraz insulin typu lente, o znacznie wydłużonym czasie działania, pozwoliło na leczenie pacjentów metodą jednego wstrzyknięcia.

Przełomem było poznanie budowy genu insuliny. Pozwoliło to na opracowanie biotechnologicznej metody uzyskiwania insuliny ludzkiej różniącej się tylko jednym aminokwasem od insuliny wieprzowej. Metoda ta polega na wprowadzeniu sekwencji genu kodującego ludzką insulinę do komórek pałeczki okrężnicy (Escherichia coli) lub do drożdży piekarskich (Saccharomyces cerevisiae). W komórkach tych dochodzi do syntezy insuliny, która po oczyszczeniu może być użyta w terapii cukrzycy. Zastosowanie inżynierii genetycznej pozwala na uzyskiwanie dowolnych ilości oczyszczonego hormonu oraz sprawia, że wykorzystanie trzustki zwierzęcej w procesie produkcji insuliny ma coraz mniejsze znaczenie [2,3]. W Polsce insulina ludzka dostępna jest od 1990 r.

Postęp biotechnologii umożliwił również wytworzenie metodą rekombinacji DNA zmodyfikowanych cząsteczek insuliny – analogów, w których np. podmieniono wybrane aminokwasy lub wydłużono łańcuch peptydowy w celu uzyskania nowych właściwości fizykochemicznych i farmakokinetycznych. Pierwsze analogii insuliny do praktyki klinicznej wprowadzono 10 lat temu.

Właściwości analogów insuliny pozwalają uzyskać lepszą kontrolę glikemii poposiłkowej, przy niższym ryzyku hipoglikemii. Wchłaniają się znacznie szybciej z tkanki podskórnej, ponieważ ich przemiana w formę monomeryczną zachodzi w krótszym czasie, niż ma to miejsce w przypadku dotychczas stosowanych insulin krótko działających [4]. Szybciej osiągają też najwyższe stężenie w surowicy krwi i mają krótszy czas działania, co zapewnia bardziej fizjologiczny profil. Zmniejszone jest również ryzyko przyrostu masy ciała [5]. Zmodyfikowane cząsteczki insuliny mogą być podawane bezpośrednio przed posiłkiem lub nawet tuż po jego spożyciu, co ma znaczenie zwłaszcza u małych dzieci. Analogi stosuje się coraz szerzej w terapii ciągłymi podskórnymi wlewami za pomocą osobistych pomp insulinowych [6].

Analogi insuliny ludzkiej mają zastosowanie w cukrzycy ze skłonnością do hiperglikemii poposiłkowej, z otyłością lub nadwagą, w cukrzycy o chwiejnym przebiegu. Poprawiają znacznie komfort życia osobom młodym prowadzącym aktywny, nieregularny tryb życia.

Ze względu na właściwości farmakokinetyczne, analogi insuliny można podzielić na szybko działające (aspart, lispro, glulizyna), długo działające (detemir), w tym bezszczytowe (glargina). Mogą też wchodzić w skład mieszanek dwufazowych, np. są dostępne połączenia szybko działającego analogu lispro oraz insuliny o pośrednim czasie działania NPL (insulina lispro z zawiesiną protaminową insuliny lispro), a także mieszanina insuliny aspart oraz zawiesiny protaminowej insuliny aspart o średnio długim okresie działania. Mieszanki te u chorych na cukrzycę typu 2 powodują mniejszy wzrost glikemii poposiłkowej oraz lepiej naśladują fizjologiczny sposób wydzielania insuliny niż mieszanka insuliny ludzkiej 30/70, czy insulina NPH [7].

Pomimo ogromnego postępu w insulinoterapii nadal nie rozwiązano problemu fizjologicznej metody podawania insuliny. We wszystkich stosowanych systemach insulinę podaje się do krążenia dużego, a nie tak jak ma to miejsce fizjologicznie, do krążenia wrotnego. Relacje między podażą hormonu a wchłanianiem pokarmu również nie są doskonałe. Wyzwaniem dla diabetologów jest obecnie opracowanie systemu naśladującego fizjologiczne wydzielanie insuliny [4].

W cukrzycy typu 1, najczęściej w następstwie przewlekłego autoimmunologicznego procesu niszczenia komórek β wysp trzustkowych, dochodzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. W cukrzycy typu 2 natomiast, oprócz zaburzeń wydzielania, występuje również upośledzenie wrażliwości tkankowej na działanie tego hormonu (insulinooporność) [11]. Brak jest również pulsów insuliny o małej amplitudzie, a oscylacje stymulowane przez wahania glikemii mają mniejszą amplitudę i występują rzadziej. Po spożyciu posiłku brak jest pierwszej fazy, natomiast faza druga jest opóźniona [11,12]. W obu typach cukrzycy zaburzenia wydzielania insuliny przyczyniają się do hiperglikemii na czczo oraz do przedłużonych poposiłkowych wzrostów glikemii. Zwiększone poposiłkowe stężenia glukozy (postprandial glucose, PPG) mogą przyczyniać się do niezadowalającego wyrównania glikemii oraz sprzyjają rozwojowi przewlekłych powikłań cukrzycy. Dowiedziono, że nie tylko glikemia na czczo, ale również poposiłkowa bierze udział w powstawaniu białek glikowanych, w tym w 20–40% hemoglobiny glikowanej [11,13].

Spośród ponad 30 milionów chorych na cukrzycę w Europie większość (około 90%) stanowią osoby chore na cukrzycę typu 2, pozostałe 10% to chorzy na cukrzycę typu 1. Leczenie insuliną jest konieczne u około 20% wszystkich chorych na cukrzycę, z czego połowę z nich stanowią chorzy na cukrzycę typu 1, a drugą połowę – osoby chore na cukrzycę typu 2, u których leczenie samą dietą, wzrostem aktywności fizycznej i doustnymi preparatami hipoglikemizującymi nie jest już skuteczne [2,3].

Insulinoterapia, zależnie od rodzaju cukrzycy, spełnia dwa podstawowe zadania. Jest ona naturalną substytucją bezwzględnego niedoboru tego hormonu u osób chorych na cukrzycę typu 1 oraz cukrzycę będącą następstwem pankreatektomii. U chorych na cukrzycę typu 2 uzupełnia niedobór insuliny endogennej oraz przyczynia się do przezwyciężenia insulinooporności.

Do podstawowych celów leczenia cukrzycy należy uwolnienie chorego od dolegliwości i zapewnienie mu dobrej jakości życia oraz skuteczne zapobieganie ostrym i przewlekłym powikłaniom cukrzycy. Realizacja tych celów jest już częściowo możliwa, jeśli leczenie hipoglikemizujące wytworzy stan „prawie normoglikemii”. Badanie DCCT (Diabetes Control and Complication Trial) wykazało, że u chorych na cukrzycę typu 1 utrzymanie glikemii na poziomie zbliżonym do normoglikemii zmniejsza ryzyko rozwoju nefropatii o 54%, neuropatii o 60%, a retinopatii o 76%, opóźnia rozwój powikłań, poprawia stan pacjentów z już istniejącą mikroangiopatią [7]. Natomiast badanie UKPDS (United Kingdom Prospective Diabetes Study) dostarczyło dokładnych informacji o zależności pomiędzy wyrównaniem metabolicznym cukrzycy typu 2 a ryzykiem rozwoju powikłań u tych chorych [8]. Podobne, korzystne wyniki uzyskano w japońskim badaniu Kumamoto u pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 [10]. Badania te potwierdziły wcześniejsze spostrzeżenia, że dobra kontrola glikemii wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju powikłań cukrzycowych.

W praktyce klinicznej funkcjonują 2 typy insulinoterapii: insulinoterapia czynnościowa (intensywna), przy pomocy wielokrotnych wstrzyknięć insuliny lub przy użyciu pompy osobistej do ciągłej podskórnej infuzji insuliny, oraz insulinoterapia konwencjonalna (najczęściej w formie dwóch wstrzyknięć mieszaniny preparatów o szybkim i przedłużonym działaniu) [2,3,14,15]. Decydując się na wybór sposobu insulinoterapii należy uwzględnić potrzeby metaboliczne (wynikające z cech patofizjologicznych cukrzycy), cele leczenia, styl życia chorego oraz możliwości techniczne [14,15].

Wyniki badań wskazują, że insuliny konwencjonalne ze względu na wolniejsze i opóźnione wchłanianie powodują poposiłkową hiperglikemię [16,17]. Początek ich działania zaczyna się po około 30 minutach, szczyt następuje po 1–3 godzinach, a całkowity czas aktywności wynosi około 6–8 godzin. Z tego powodu krótko działające insuliny konwencjonalne powinny być podawane około 30 minut przed posiłkiem ze względu na wolniejszy i późniejszy maksymalny wzrost ich stężenia we krwi. Związane jest to z czasem potrzebnym na dysocjację heksameru cząsteczki insuliny w tkance podskórnej do dimerów i monomerów, przed absorpcją do układu krążenia [18]. Najczęściej niezbędne są dodatkowe przekąski między posiłkami głównymi w celu zabezpieczenia przed objawami przedłużonej hiperinsulinemii. Każdy rodzaj insulinoterapii w cukrzycy niesie więc za sobą niebezpieczeństwo znacznych dobowych wahań glikemii. Z tego też powodu szerokie zastosowanie znalazły krótko, jak i długo działające analogi insulin [16,17,18].

Zdobycze inżynierii genetycznej pozwoliły na syntezę takich analogów insuliny ludzkiej, które w formie monomerowej są szybko absorbowane z tkanki podskórnej [21]. Szybko działające analogi insulin mają trzy zasadnicze zalety:

• redukują poposiłkowe wzrosty glikemii

• w mniejszym stopniu powodują hipoglikemię

• są wygodne w stosowaniu (w porze posiłku).

Do grupy tej należy analog insuliny lispro o zmienionej sekwencji aminokwasów w pozycji 28 i 29 łańcucha B cząsteczki insuliny, czyli insulina Lys(B28)Pro(B29) oraz insulina aspart (AspB298, wcześniej X14), w której prolina jest zastąpiona przez kwas asparaginowy w 28 pozycji łańcucha B. Charakteryzują się one znacznie szybszym początkiem działania (ok. 15 minut po wstrzyknięciu), maksymalne stężenie uzyskują w ciągu godziny, a czas ich działania wynosi tylko 4 godziny [18,20].

Zaletą insuliny lispro jest też mniejsza zmienność wchłaniania, niższe ryzyko hipoglikemii i lepsza ocena przez pacjentów [4,22]. Przeprowadzone w Polsce wieloośrodkowe badanie z zastosowaniem tego preparatu wśród dużej liczby pacjentów chorych na cukrzycę typu 1 i 2 miało na celu ocenę bezpieczeństwa i jakości stosowania. Zbadano wpływ czteromiesięcznej terapii insuliną lispro na samopoczucie chorych, parametry wyrównania cukrzycy, częstość występowania objawów ubocznych stosowanego leku oraz epizodów hipoglikemii. Ocenę jakości życia przeprowadzono na podstawie odpowiedzi na pytania zawarte w “Kwestionariuszu jakości życia” udzielanych przez pacjentów na początku i końcu badania. U ponad połowy uczestników biorących udział w próbie klinicznej wystąpiły epizody hipoglikemii, u około 30% ze stężeniem cukru we krwi poniżej 2,2 mmol/l. Stanowi to od 0,234 do 1,636 przypadków ciężkiej hipoglikemii na jedną osobę w ciągu 30 dni. Z klinicznego punktu widzenia tylko 8 przypadków uznano za rzeczywiście poważne. W innych badaniach wykazano, że odsetek występowania hipoglikemii u pacjentów przyjmujących analog insuliny był mniejszy niż u leczonych insuliną regular [5,23,24]. Przeprowadzone badania potwierdziły, iż terapia analogiem wpływa na zmniejszenie masy ciała pacjentów i ma korzystne działanie na wartości ciśnienia tętniczego krwi [5]. Obserwacje te pozwalają wnioskować pośrednio o zmniejszonej hiperinsulinemii w czasie stosowania insuliny lispro, mimo że dobowe zapotrzebowanie na krótko działający analog nieznacznie wzrosło.

Z badań przeprowadzonych w 20 ośrodkach w Polsce wynika również, że stosowanie insuliny lispro jest bezpieczne i nie naraża chorych stosujących ten lek na zwiększone ryzyko wystąpienia dolegliwości związanych z działaniem ubocznym preparatu czy też zwiększenia epizodów hipoglikemii [5]. Terapia analogiem spotkała się z dużą akceptacją i zadowoleniem pacjentów. Potwierdza to fakt, że 665 osób z 761 biorących udział w próbie klinicznej (84,7%), wyraziło chęć kontynuowania leczenia. Podobne wyniki uzyskano w czasie poprzedniej próby klinicznej przeprowadzonej w Polsce na znacznie mniejszej grupie pacjentów. Za największą zaletę insuliny lispro leczeni uznali możliwość wykonywania iniekcji tuż przed posiłkiem, z czego skorzystało 97% ankietowanych. Innymi słowy, pacjenci dysponowali większą swobodą w określaniu czasu spożywanych posiłków, tak głównych, jak i dodatkowych [22].

Do dyspozycji diabetologów pozostaje także szybko działający analog insuliny glulizyna [14]. W porównaniu z innymi wcześniej znanymi krótko działającymi analogami glulizyna daje identyczny efekt zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zjawiska niepożądane, jak np. hipoglikemia czy wzrost masy ciała, są podobne jak w przypadku stosowania innych analogów. Glulizyna sprawdziła się przede wszystkim w roli insuliny posiłkowej przy zastosowaniu glarginy jako insuliny bazalnej. Okazało się, że zastosowanie kombinacji tych 2 insulin redukuje w znacznym stopniu poziom glikowanej hemoglobiny HbA_1c. Liczne badania wykazały, że zastosowanie glulizyny wraz z glarginą korzystnie wpływa na glikemię na czczo, glikemię posiłkową oraz na poziom HbA_1c. Leczenie takie może z powodzeniem zastąpić zastosowanie osobistych pomp insulinowych [12].

Dla rozwoju insulinoterapii ogromne znaczenie miał fakt wykazania związku między przewlekłymi powikłaniami cukrzycy a stopniem jej wyrównania. Okazało się, że najskuteczniejszą metodą wyrównania cukrzycy jest leczenie basal-bolus, które najlepiej naśladuje fizjologię sekrecji insuliny podstawowej i poposiłkowe zwiększenie jej stężenia, obserwowane w postaci pików. Tę tezę zweryfikowano ostatecznie w badaniu DCCT [7]. Potwierdzenie znaczenia metody zwanej intensywną insulinoterapią najbardziej zbliżoną do fizjologii dało podstawę do udoskonalania metod podawania leku. Spowodowało to rozwój technik iniekcyjnych przy użyciu tzw. penów lub pomp osobistych [3].

Istotnym elementem intensywnej insulinoterapii, obok bolusów posiłkowych, jest konieczność zabezpieczenia tzw. poziomu podstawowego. W klasycznej insulinoterapii uzyskuje się to poprzez iniekcję insuliny o działaniu przedłużonym (np. NPH) lub długo działającej w godzinach wieczornych. Wyprodukowanie długo działających analogów insuliny, czyli tzw. insulin bezszczytowych, było ważnym osiągnięciem w zakresie poszukiwania insuliny o równomiernym, 24-godzinnym działaniu. Przykładem takiego leku jest analog HOE 901 o nazwie glargina. Insulina glargina jest pierwszym tego typu analogiem zatwierdzonym do leczenia cukrzycy przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) w 2000 roku i wkrótce potem przez Europejską Agencję Leków (European Medicines Agency, EMA).

Po iniekcji podskórnej glargina tworzy heksamery trwalsze i bardziej zwarte niż insulina ludzka, dzięki czemu jej wchłanianie jest powolne i równomierne. Dzięki zamianie glicyny na kwas asparaginowy w pozycji 21 łańcucha A i dodaniu dwóch cząsteczek argininy w pozycjach B31 i B32 uzyskano przesunięcie punktu izoelektrycznego z pH 5,4 insuliny natywnej do wartości 6,7.

W porównaniu z insuliną NPH wykazano lepszą skuteczność glarginy, przy zastosowaniu mniejszych dawek, w utrzymaniu stałego poziomu glikemii, zwłaszcza glikemii na czczo.

Farmakodynamiczne właściwości glarginy zostały rzetelnie sprawdzone u chorych na cukrzycę oraz u zdrowych ochotników. Przeprowadzono kilkanaście badań kontrolowanych, oceniających preparat glarginy w różnych schematach leczenia u osób chorych na cukrzycę typu 1 lub 2. Zbadano skuteczność obniżania glikemii, częstość hipoglikemii oraz oceniono jakość życia pacjentów.

Lęk przed hipoglikemią jest jedną z głównych barier w uzyskaniu optymalnej kontroli glikemii, opóźniających w czasie zastosowanie insuliny u osób chorych na cukrzycę typu 2. Incydenty spadku glikemii pogarszają jakość życia pacjenta i mogą wpłynąć negatywnie na współpracę chorego z zespołem leczącym [8,9]. Porównania insuliny glarginy i NPH dokonano w badaniach Lepore i wsp., w których wśród 20 chorych na cukrzycę typu 1 przeprowadzono próbę krzyżową [19]. W czasie 24-godzinnego badania metodą euglikemicznej klamry metabolicznej pacjenci otrzymywali 0,3 j./kg m.c. W celu odzwierciedlenia aktywności insuliny określano wskaźnik infuzji glukozy (mg/kg/min), czyli ilość glukozy podawanej we wlewie dożylnym, potrzebnej do utrzymania stałego stężenia glukozy w surowicy krwi. Wskaźnik ten był niższy po zastosowaniu insuliny glarginy w porównaniu z NPH czy ultralente (p<0,05), natomiast był podobny przy zastosowaniu ciągłego podskórnego wlewu insuliny (continuous subcutaneous insulin infusion, CSII), czyli pompy indywidualnej z insuliną lispro. Ten unikalny bezszczytowy profil działania preparatu zmniejsza ryzyko wystąpienia hipoglikemii. Jednocześnie udokumentowano, że glargina działa całą dobę i może ściśle naśladować złoty standard, jakim jest terapia CSII. W innym wieloośrodkowym badaniu u 534 chorych na cukrzycę typu 1 porównano ilość incydentów hipoglikemii przy zastosowaniu glarginy lub NPH w jednej lub dwóch iniekcjach. Stwierdzono mniejszy odsetek hipoglikemii objawowych przy stosowaniu glarginy w stosunku do insuliny NPH (39,9 vs. 49,2% p<0,0219) oraz hipoglikemii nocnych (18,2% vs. 27,1%) przy glikemii poniżej 2,0 mmol/l. Ocenie poddano również częstość hipoglikemii u 695 pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 w zależności od pory zastosowania glarginy: rano czy wieczorem i insuliny NPH wieczorem. Wykazano, że stosowanie glarginy rano pozwala uzyskać lepszą kontrolę glikemii oraz mniejszą liczbę incydentów hipoglikemii w porównaniu z glarginą podaną na noc czy insuliną NPH, odpowiednio 17% vs. 23% czy 38% [19,20].

W kolejnych wieloośrodkowych, randomizowanych, otwartych, 24-tygodniowych badaniach (Riddle i wsp.) porównano skuteczność preparatu zawierającego glarginę wśród 367 osób oraz NPH – wśród 389 pacjentów rozpoczynających terapię insuliną z powodu niedostatecznej kontroli glikemii przy stosowaniu jednego lub dwóch leków doustnych (pochodnych sulfonylomocznika, metforminy lub tiazolidinedionów). Zaobserwowano, że statystycznie znamiennie więcej pacjentów leczonych glarginą w skojarzeniu z lekami doustnymi osiągnęło poziom HbA1c poniżej 7% przy jednoczesnym braku nocnych hipoglikemii w porównaniu z insuliną NPH skojarzoną z lekami doustnymi (p<0,05). W grupie leczonej analogiem wykazano mniej nocnych hipoglikemii w porównaniu z grupą leczoną insuliną NPH w skojarzeniu z lekami (p<0,002). Dodanie do terapii lekami hipoglikemizującymi glarginy spowodowało średnią redukcję HbA_1c o 1,7%, a prawie 60% chorych uzyskało docelowy poziom HbA_1c równy lub niższy niż 7% [22].

Długo działający analog insuliny – glargina – korzystnie wpływa na jakość życia pacjentów. Jest to insulina bardzo dobrze oceniana, której wygodne dawkowanie można dostosować do stylu życia chorego. Najważniejszą cechą glarginy jest elastyczny sposób dawkowania (raz na dobę), co może poprawić współpracę pacjenta z zespołem leczącym. Preparat może być stosowany o dowolnej porze dnia, pod warunkiem że pora podania będzie stała podczas całej kuracji. Glargina charakteryzuje się podobną dynamiką działania niezależnie od miejsca wstrzyknięcia. Preparat działa 24 godziny, więc pozwala uniezależnić porę iniekcji od pory posiłków [24].

Insulina glargina, ze względu na swoje opóźnione wchłanianie z tkanki podskórnej oraz utrzymujący się przez 24 godziny bezszczytowy poziom, może idealnie zastąpić ciągłą infuzję insuliny, jaką otrzymuje się w wyniku ciągłego podskórnego wlewu przy pomocy pompy insulinowej. Analog hormonu wystarczy podawać w jednej iniekcji na dobę, by otrzymać podstawowy poziom insulinemii, konieczny dla prawidłowej kontroli glikemii zarówno u dorosłych, jak i u dzieci powyżej 6. roku życia. Kontrola glikemii jest lepsza niż w przypadku insuliny NPH. Wszystkie badania wykazują niższy odsetek niedocukrzeń w przypadku stosowania glarginy. Lek jest dobrze tolerowany i u większości pacjentów kontrola cukrzycy jest znacznie lepsza niż w przypadku stosowania jeden czy dwa razy dziennie insuliny NPH [24].

Wyniki wielu badań wykazały, że intensywna insulinoterapia zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań mikronaczyniowych w cukrzycy zarówno typu 1, jak i 2. Ze względu na patofizjologię cukrzycy typu 1, podawanie insuliny w postaci wielokrotnych wstrzyknięć jest jedyną metodą leczenia. W przypadku cukrzycy typu 2 insulinoterapia jest stosowana dopiero w przypadku nieskuteczności leków doustnych. Wprowadzenie insuliny może zwiększyć ryzyko hipoglikemii, dlatego zalecane jest monitorowanie glikemii w ramach samokontroli.

Zmiany glikemii w ciągu dnia u zdrowych osób są wynikiem prawidłowego reagowania komórek β trzustki na stymulację pokarmem. Insulina jest wydzielana dwufazowo: powolne wydzielanie podstawowe (bazalne) odbywające się przez całą dobę oraz zwiększona sekrecja tego hormonu po spożyciu pokarmu.

U chorych na cukrzycę fizjologiczny rytm wydzielania insuliny jest zaburzony. W związku z tym odpowiednia kontrola glikemii w ciągu doby może zostać osiągnięta jedynie przy zastosowaniu postępowania terapeutycznego nakierowanego zarówno na poziom glikemii na czczo, jak i na glikemię poposiłkową. Założeniem tej metody jest naśladowanie fizjologicznego dziennego profilu wydzielania insuliny. Zadanie to spełnia intensywna insulinoterapia wg schematu określanego mianem basal-bolus [25].

Egzogenna insulina bazalna powinna pokrywać w przybliżeniu 50% dziennego zapotrzebowania na ten hormon oraz naśladować, w sposób możliwie idealny, fizjologiczne wydzielania insuliny. Podstawowe wydzielanie insuliny można zapewnić stosując preparaty insuliny długo działające typu lente, ultralente lub o pośrednim czasie działania, np. NPH. Długo działający analog bezszczytowy – glargina, zapewnia stały poziom insuliny we krwi w ciągu doby, zbliżony do fizjologicznego. Posiłkowe stężenie insuliny można najlepiej zapewnić stosując szybko działający analog insuliny ludzkiej.

Podsumowując: insulinoterapia przy zastosowaniu nowoczesnych preparatów analogowych zapewnia pacjentom chorym na cukrzycę najbardziej zbliżony do fizjologicznego algorytm, zapewniający komfort życia i zapobiegający przewlekłym powikłaniom.