Dieta nie taka straszna
Prawidłowa
dieta u osoby z cukrzycą jest bardzo ważną częścią terapii.
Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących odżywiania, pomimo stosowania najlepszych
leków i najnowocześniejszych postaci insuliny, może uniemożliwiać
uzyskanie prawidłowej kontroli poziomu glukozy we krwi, prowadzić do
pogorszenia stanu zdrowia i przyspieszać rozwój powikłań chorobowych.
Jak zatem powinna odżywiać się osoba chora na
cukrzycę? Na pierwszy rzut oka wydaje się to niezwykle skomplikowane
i część osób jest bardzo niechętna temu, że od chwili rozpoznania choroby
muszą stosować bardzo dużo ograniczeń i unikać większości potraw. Nic
bardziej błędnego. Dieta osoby chorej na cukrzycę jest bardzo podobna do diety,
jaką zaleca się do stosowania przez całą populację, ograniczenia dietetyczne
też są podobne. Ogranicza się generalnie to, co w nadmiarze szkodzi
każdemu. Dlatego też poniższe zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą
zostaną, oparte na zaleceniach profesora Stanisława Bergera dla całej populacji
tyle, że rozszerzone o odpowiedni komentarz.
Wskazania żywieniowe wg prof. Stanisława Bergera:
1.
UROZMAICENIE – w każdym posiłku, w miarę możliwości, produkty ze
wszystkich grup produktów spożywczych
2.
UMIARKOWANIE – jedzenie zgodnie z indywidualnymi potrzebami pozwalające na
zachowanie odpowiedniej masy ciała
3.
UREGULOWANIE – w miarę stała struktura i wielkość posiłków oraz
zachowanie odpowiedniej częstości i regularności ich spożywania
4.
UPRAWIANIE – różnych form aktywności fizycznej (spacer, sport) przyjęte jako
stały element trybu życia, zwłaszcza przez osoby o siedzącym trybie pracy
5. UMIEJĘTNE
– przygotowywanie potraw
Dla
grup ryzyka
6.
UNIKANIE – spożycia nadmiaru tłuszczów (zwłaszcza zwierzęcych), soli i cukru
Urozmaicenie. Im dieta jest bardziej
różnorodna, tym jest lepsza dla zdrowia. Monotonne diety, w których
dostarcza się tylko wybrane produkty grożą zawsze wystąpieniem niedoborów
składników pokarmowych – zwłaszcza witamin i soli mineralnych. Co zatem
oznacza, że dieta powinna być urozmaicona również u osób chorych na
cukrzycę? Otóż w diecie powinny się znaleźć produkty zbożowe, warzywa,
owoce, produkty mlecznie, ryby, produkty mięsne, warzywa strączkowe, oleje
roślinne. Ilości poszczególnych produktów najlepiej ustalić razem z lekarzem
i dietetykiem.
Uregulowanie. Osoby z cukrzycą
powinny szczególnie dbać o stałą porę przyjmowania posiłków. Oczywiście
nie jest konieczna aż zegarmistrzowska dokładność, ale przestrzeganie
określonych pór dnia. Konieczne jest kojarzenie posiłków z przyjmowanymi
lekami i insuliną. Zazwyczaj to lekarz ustala dawki insuliny, jednak
w systemie Funkcjonalnej Intensywnej Terapii insuliną to pacjent (dobrze
wyedukowany) ustala dawki insuliny podawane przed posiłkami w zależności
od wielkości posiłku oraz planowanego wysiłku fizycznego.
Uregulowane spożywanie posiłków pozwala zarówno osobom
zdrowym jak i chorującym na cukrzycę na równomierne dostarczanie składników
pokarmowych potrzebnych do pracy organizmu.
Umiarkowanie. Bez względu na to, czy
człowiek jest chory na cukrzycę, czy nie, musi dostarczać organizmowi tylko
tyle pożywienia, ile jest to potrzebne dla jego organizmu. Przejadanie się
zawsze prowadzi do rozwoju otyłości a niedojadanie do wychudzenia
organizmu. Uogólniając można stwierdzić, że jeśli tyjesz to jesz za dużo do
swoich potrzeb, jeśli chudniesz – to za mało. Osoby chore na cukrzycę powinny
z lekarzem i dietetykiem ustalić, jaką wartość energetyczną powinna
mieć ich dieta. Następnie w ramach tej diety należy ustalić jak obfite
powinny być posiłki. Potem zostaje tylko przestrzeganie wielkości porcji
i rozmaitości pożywienia w poszczególnych posiłkach. Dlaczego warto
o to zadbać? Zarówno dawki leków jak i dawki insuliny są
dostosowywane miedzy innymi do ilości węglowodanów dostarczanych w poszczególnych
posiłkach. Warto zatem dbać by ich ilość w poszczególnych posiłkach była
podobna w każdym dniu. Jeżeli z lekarzem ustalone zostanie jak
rozłożone w ciągu dnia są produkty dostarczające węglowodanów i do
tego dopasowane są dawki insuliny to uzyskuje się prawidłową kontrolę glikemii.
Z kolei w sytuacji, kiedy nie dba się o wielkość porcji
pożywienia, dochodzi do rozbieżności miedzy stosowanym leczeniem a dietą
i pacjent ma na zmianę stany hipoglikemii i hiperglikemii.
Umiarkowanie dotyczy również ilości spożywanych produktów, które nie zawierają
węglowodanów. Nie powodują one co prawda wzrostu poziomu glukozy we krwi, ale
dostarczają dodatkową ilość energii. Zwłaszcza należy być ostrożnym wobec
produktów spożywczych zawierających dużo tłuszczów, ponieważ ich nadmierne
spożycie prowadzi do tycia. Nadmierny wzrost masy ciała nie jest obojętny ani
dla osoby zdrowej ani dla osoby chorej na cukrzycę. Im większa masa ciała, tym
większe dawki leków lub większe dawki insuliny trzeba stosować.
Umiejętne dobieranie technik
przyrządzania potraw w przygotowywaniu posiłków jest niezwykle ważne.
Nawet najlepsze, najwyższej jakości produkty, ale źle przyrządzone tracą na
swojej wartości. Warzywa długo gotowane i przetrzymywane w gorącej
wodzie, surówki długo stojące na słońcu i w cieple tracą bezpowrotne
witaminy i składniki mineralne. Najchudsze mięso panierowane i smażone
w dużej ilości tłuszczu lub duszone z dodatkiem dużej ilości
tłuszczu, staje się potrawą bardzo tłustą.
Unikanie. To zalecenie budzi
najwięcej sprzeciwów. Dlaczego muszę unikać niektórych pokarmów? Dlatego, że
w nadmiarze mają one zły wpływ na organizm. Tyczy się to zarówno osób
zdrowych jak i chorych na cukrzycę. Wszyscy powinni unikać pokarmów
dostarczających tłuszczów zwierzęcych i nadmiernej ilości soli.
Szczególnie osoby chore na cukrzycę, ale nie tylko one, powinny unikać słodyczy
i wyrobów cukierniczych, alkoholu. Należy zastępować produkty z białej
mąki produktami z mąki razowej.
Zalecenia dietetyczne dla osób chorych na cukrzycę nie
są bardzo odmienne od zaleceń dla osób zdrowych. W jednych i drugich
króluje zdrowy rozsądek. Profesor Stanisław Berger zaleca jeszcze regularne uprawianie sportu. Dla wszystkich
jest to konieczny warunek utrzymania dobrej kondycji fizycznej (osoby z cukrzycą
nie powinny zapominać o aktywności fizycznej pomimo choroby). I dorzuca
jeszcze siódme zalecenie „Uśmiechnij się” – wszak pogodni ludzie żyją dłużej,
a jak widać dieta osoby z cukrzycą nie jest znowuż tak odmienna od
diety osoby zdrowej.
