Dieta u chorych na cukrzycę
Prawidłowa dieta powinna zaspokoić zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, zapewnić prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu oraz ułatwić osiągnięcie i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Dieta odgrywa podstawową rolę w leczeniu chorych na cukrzycę. Stosowana wraz z wysiłkiem fizycznym lub w skojarzeniu z doustnymi lekami hipoglikemizującymi czy insulinoterapią, pomaga w osiągnięciu wyrównania metabolicznego. Zalecenia żywieniowe dla chorych na cukrzycę to po prostu zasady zdrowego żywienia dla populacji ogólnej. Skład diety chorego na cukrzycę nie powinien zatem istotnie różnić się od prawidłowej diety osób bez cukrzycy. Ważne jest, aby sposób dobierania, przygotowania i podawania posiłków był atrakcyjny, zachęcający do ich spożywania oraz uwzględniający indywidualne upodobania.
Podstawowe zasady planowania diety uwzględniają masę ciała chorego (należną i rzeczywistą), stopień aktywności fizycznej, tryb życia, rodzaj wykonywanej pracy oraz sposób leczenia i indywidualne cele wyrównania metabolicznego. Przede wszystkim posiłki powinny być spożywane regularnie, a ich skład i kaloryczność należy dostosować do konkretnego chorego. Zaleca się, by pory spożywania posiłków były każdego dnia podobne. U chorych stosujących intensywną funkcjonalną insulinoterapię, z samodzielną oceną glikemii, dawki insuliny należy dostosowywać do składu posiłku i aktualnej glikemii. Chorzy, leczeni lekami doustnymi lub stałymi dawkami insuliny, powinni spożywać codziennie podobną ilość węglowodanów.
Prawidłowa dieta powinna zapewnić docelowe wartości glikemii i zapobiegać przyrostowi masy ciała. U chorych z nadwagą i otyłością ma doprowadzić do osiągnięcia należnej masy ciała. W każdej diecie należy zaplanować dodatkowe spożycie węglowodanów w razie nieprzewidzianego wysiłku lub hipoglikemii. Dieta chorego na cukrzycę typu 1 powinna składać się z 5–6 posiłków, tj. pierwszego i drugiego śniadania, obiadu, podwieczorku, kolacji i posiłku przed snem. Posiłki należy spożywać co 3 godziny, insulinę podawać 30 minut przed jedzeniem, a analogi insuliny bezpośrednio przed posiłkiem. U chorych na cukrzycę typu 2 liczba posiłków na dobę może wynosić od 3 do 5, jeżeli stosowane jest leczenie doustnymi lekami hipoglikemizującymi lub metodą konwencjonalnej insulinoterapii.
Najważniejsze jest zbilansowanie zawartości węglowodanów w poszczególnych posiłkach. Główne źródło energii powinny stanowić produkty zbożowe. Zaleca się, by do jadłospisu dobierać produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym (IG), ale o wysokiej zawartości błonnika. Codziennie na talerzu powinny znaleźć się warzywa, owoce oraz produkty mleczne. Niestety trzeba ograniczyć spożycie tłuszczów, soli kuchennej oraz cukrów prostych.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby dieta chorego na cukrzycę była zgodna z zasadami żywienia zdrowego człowieka. Węglowodany powinny dostarczać 45–50% energii. Należy wybierać węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 50), ograniczyć spożycie sacharozy. Substancje słodzące trzeba stosować ściśle w dawkach zalecanych przez producentów.
Zawartość błonnika pokarmowego powinna wynosić 25–30 g na dobę. Tłuszcze powinny dostarczać 30–35% energii. Tłuszcze nasycone powinny dostarczać mniej niż 10% dobowej dawki energii. W diecie chorych, u których stężenie cholesterolu frakcji LDL jest wyższe niż 100 mg/dl (2,6 mmol/l) udział tłuszczów nasyconych w dobowym bilansie energetycznym powinien wynosić poniżej 7%. Tłuszcze jednonienasycone powinny dostarczać 10% dobowej dawki energii, a tłuszcze wielonienasycone 6–10%, w tym kwasy tłuszczowe omega-6 to 5–6%, a kwasy tłuszczowe omega-3 to 1–2%. Zaleca się też, aby dobowa podaż cholesterolu była niższa niż 300 mg (7,8 mmol).
U chorych, u których stężenie cholesterolu frakcji LDL wynosi ponad 100 mg/dl (2,6 mmol/l), nie powinna ona przekraczać 200 mg (5,2 mmol). Konieczne jest ograniczenie podaży izomerów trans kwasów tłuszczowych. Produkty białkowe mają dostarczać 15–20% dobowej energii. Stosunek białka roślinnego do zwierzęcego powinien wynosić minimum 1:1.
Dopuszczalne jest spożycie alkoholu w ilości do 20 g na dobę dla kobiet oraz do 30 g na dobę dla mężczyzn. Ażeby zmniejszyć ryzyko hipoglikemii, alkohol należy spożywać wraz z posiłkiem. U chorych pamiętających o zbilansowanej diecie nie ma potrzeby stosowania witamin i mikroelementów.
